Developed in conjunction with Joomla extensions.

راهبرد جدید آمریکا در خاورمیانه : سیاست دو گانه

سیده مسعوده میر مسعودی: عضو هیئت تحریریه

سیاست خارجی آمریکا در سال پایانی حضور دموکراتها در کاخ سفید ،رنگ و شکل بخصوصی به خود گرفته است . در روز ها ی اخیر سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه با یک فرکانس پایین تر در حال پژواک است. چه اتفاقی افتاده است ؟آیا تغییر مسیر دموکراتها بر گرفته از تحلیل آینده پژوهی آنها در راه تجدید حضور شان در کاخ سفید است ،یا اگر در سطحی کوچک تر ببینیم ،این حرکت برآیند دیدگاه های اوباماست که می خواهد به قول ها ی تبلیغاتی خود عمل کند و نمودی متفاوت از خود ، به جهانیان نشان دهد؟ دیدار بارزانی با اوباما بعنوان رهبر یک کشور هژمون و تاثیر گذاری در معادلات جهانی و منطقه ای کدام سناریو را در منطقه به جریان می اندازد؟
سیاست نرم آمریکا در مذاکرات هسته ای و از طرفی چراغ سبز آمریکا به ترکیه برای حرکت دو گانه و روی بر گرداندن عملی آمریکا از متحد دیرینه اش ،عربستان سعودی ،در کنار درگیر کردن عربستان در مسئله یمن و عدم ورود در مناقشات داخلی عراق و موضوع داعش که عده ای آن را بی عملی آمریکا در خاورمیانه می دانند ، به چه معنی است .آیا این عقب نشینی متقارن آمریکا در میان بازیگران منطقه ای نظیر ایران ،عراق ترکیه و عربستان ،در نمای بیرونی یک نظم منطقه ای جدید را در مقابل این کشور ها به نمایش می گذارد ؟ و آیا اگر چنین نظم جدیدی را بعنوان تبعات این عقب نشینی بدانیم ،با بقدرت رسیدن نیرو ها ی محلی نظیر کرد ها،چگونه ایران ،عراق و یا ترکیه با این موضوع کنار خواهند آمد ؟در پاسخ به این سوال ها ،میتوان گفت :
حمایت اوباما از اقلیم کردستان عراق و بی عملی منطقه ای این کشور اگر چه در وهله اول دست این بازیگران منطقه ای را باز میکند ،ولی درگیری ها ی متقابل این کشور ها و علایق قومی کرد ها که دارای پتانسیل همگرایی منطقه ای اند در کنار رفتار تحکم آمیز بعضی کشور ها ی دارای اقلیت کرد نظیر ترکیه ,عراق و سوریه ،با این مردم ، راه تجمیع کرد ها را به هدف تشکیل یک کشور کرد باز می کند . هر چند این هدف با منافع غایی آمریکا و غرب در تضاد است ، اما می تواند قدرت چانه زنی غرب را در برابر ایران ،حکومت سوریه و حتی ترکیه بالا ببرد.در این استراتژی کاربردی دو هدف غایی و چند هدف ضمنی قابل توجه می باشد.
1-اهمیت انتخاب راهبرد سیاسی با فرکانس پایین :جنگ های اول و دوم خلیج فارس ،توسط بوش پدر و پسر ،اگر چه تاثیرات هژمونیک قوی و احساسی را در رابطه با نقش آمریکا در جهان بدنبال داشت ، هزینه ی هنگفتی را برای آمریکا ببار آورد.
هزینه آمریکا در حمله دوم به عراق تا خروج رسمی نیرو های ارتش آمریکا در 2011 برای آمریکایی ها 750 میلیارد دلار هزینه و 4487 نفر کشته و بیش از 32000 مجروح ببار آورد افزایش نرخ بیکاری و نارضایتی داخلی مردم آمریکا نیز نشا ن داد که نه دولت و نه مردم آمریکا حاضر به تحمل خسارات و تبعات بیش از پیش این لشگرکشی نیستند.
تغییر رویکرد ایالات متحده در مسئله خاورمیانه همان گونه که در 2009 در سخنرانی انتخاباتی اوباما در برلین عرضه گشت ،نشان داد که آمریکا در خاورمیانه بدنبال سیاست تعدیل نقش فیزیکی خود و بکار گیری اجماعی از اعضای ائتلاف با اولویت هم پیمانان منطقه ای می باشد.
2- راهبرد سیاسی با فرکانس پایین یک نتیجه دیگر نیز دارد و آن اینکه علاوه بر کم هزینه تر بودن این راهبرد برای آمریکا ،نقطه اصلی توجه این راهبرد نه دشمنان منطقه ای ،بلکه متحدین منطقه ای آمریکاست . بر پایه ی این راهبرد آمریکا بر این تصور است که آنچه برخی کشور ها ی منطقه ای (نظیر عربستان و ترکیه ) را متحد سنتی آمریکا کرده بود ،اکنون نیز می تواند ، با اعمال فشار به این کشور ها ،آنها را وادار به دادن امتیازات بیشتر به آمریکا و پیروی از سیاست های آمریکا ،آن هم با هزینه ها یی به مراتب کمتر نماید. در این راستا القای قدرت منطقه ای بودن برای عربستان ،این کشور را در یمن به چنان باتلاقی فرستاده که راه برگشتی در آن نیست.
3-در استراتژی راهبردی جدید، آمریکا نه تنها در فکر رقابت با بازیگران منطقه ای نخواهد بود بلکه آنها را جزء منطقه بازی بزرگتری می بیند که در آن ، کشور ها ی منطقه ای در زمینه ی ابزار به بازی اشتغال دارند و آمریکا در بازی بزرگتر اهداف در حرکت است . در این چهار چوب بازیگران رقیب با آمریکا ،کشور ها یی نظیر چین و هند می باشند که به شدت وابسته به نفت خاورمیانه هستند.از این رو در این طرح با هدایت کردن بازیگران منطقه ای ،هزینه ی کمتری را متحمل می شود .
4-نقش رقابت جهانی چین و امریکا در عرصه تجارت بعنوان یک متغییر تاثیر گذار در عرصه سیاست منطقه ای آمریکا در خاور میانه : وارد‌‌ات نفت خام کشور چین از 8/4 میلیون بشکه د‌‌ر روز د‌‌ر سال 2010 میلاد‌‌ی به 1/5 میلیون بشکه د‌‌ر روز د‌‌ر سال 2011 میلاد‌‌ی رسید‌‌. تد‌‌اوم رشد‌‌ تقاضا برای نفت و فرآورد‌‌ه‌های انرژی د‌‌ر این کشور موجب شد‌‌ چین د‌‌ر ماه می سال 2012 میلاد‌‌ی روزانه شش میلیون بشکه نفت وارد‌‌ کند‌‌ و پیش‌بینی می‌شود‌‌ تا سال 2015 میلاد‌‌ی وارد‌‌ات نفت این کشور آسیایی از مرز 5/7 میلیون بشکه د‌‌ر روز فراتر رود‌‌.
آژانس بین‌المللی انرژی با توجه به روند‌‌ رشد‌‌ صنعتی شد‌‌ن د‌‌ر کشور چین پیش‌بینی می‌کند‌‌ تقاضای نفت د‌‌ر چین تا سال 2040 میلاد‌‌ی 75 د‌‌رصد‌‌ رشد‌‌ می‌کند‌‌ و د‌‌ر این سال مصرف نفت و فرآورد‌‌ه‌های نفتی د‌‌ر این کشور آسیایی به د‌‌و برابر میزان مصرف د‌‌ر آمریکا می‌رسد‌‌ که 73 د‌‌رصد‌‌ از این نفت تقاضاشد‌‌ه از بازارهای جهانی وارد‌‌ بازار مصرف چین خواهد‌‌ شد‌‌. مطالعات نشان می‌د‌‌هد‌‌ نرخ رشد‌‌ مصرف نفت د‌‌ر کشور آمریکا از سال 1990 میلاد‌‌ی تاکنون نزد‌‌یک به چهار د‌‌رصد‌‌ بود‌‌ه است و انتظار می‌رود‌‌ تا سال 2040 میلاد‌‌ی هم مصرف نفت د‌‌ر این کشور رشد‌‌ چند‌‌انی ند‌‌اشته باشد‌‌ .
5- تجارت خاورمیانه با قدرت های اقتصادی شرق آسیا نظیر چین: فاکتوردیگر تاثیر گذار در تعیین خط مشی سیاسی آمریکا در خاور میانه است .سرمایه گذاری ها ی چین در خاورمیانه از یک بیلیون دلار در 2005 به یازده میلیارد دلار در 2009 رسید . بر اساس آمار مرکز طرح های جهانی سرمایه گذاری چین در طول سال ها ی 2005 تا 2012 حجم سرمایه گذاری ها ی تجمیع شده چین در ایران در حدود 18.6 میلیارددلار بوده که از این مقدار تنها 13.9 میلیارد دلار آن در بخش انرژی ایران است که نشان می دهد رقیب ها ی بازی آمریکا در خاورمیانه (در بحث اهداف ) ،تمام تخم مرغ ها ی خود را در یک سبد جمع نکرده اند . تمام این دلایل آمریکا را به راهبرد اخیر در خاورمیانه رهبری می کند .
بنظر می رسد آمریکا در این حرکت خود یکی به نعل و یکی به میخ می زند. حمایت ضمنی آمریکا از خود مختاری اقلیم کردستان که با تصویب ادامه همکاری ارتش آمریکا و با پیشمرگان کرد همراه بود . این حرکت می تواند به عنوان اهرم فشاری بر ایران در مذاکرات هسته ای به کار رود ،همچنین به حزب عدالت و توسعه این پیام را می دهد که در صورت ادامه همکاری آمریکا با نیروهای کرد ، و تقویت آنها ،دولت تر کیه نخواهد توانست ،از پشتیبانی 27 % آرای کرد در انتخابات پیش رو بهره ای ببرد.
از مجموع این تعاملات می توان نتیجه گرفت که این نرمش و بی تفا وتی آمریکا در مسائل منطقه ای ، از جمله به جنگ سوق دادن عربستان در موضوع یمن ، می تواند موقتی و قسمتی از سناریو ی از پیش طراحی شده ی آمریکا در منطقه خاورمیانه باشد .

 تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

یادداشت

رضا میرزایی کارشناس ارشد روابط بین الملل
مجید نوری  عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل 
مجید نوری عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل
رضا میرزایی کارشناس ارشد روابط بین الملل
دکتر محمد منصورنژاد عضو هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران

گفتگو

دکتر امیر هوشنگ میرکوشش در گفت‌وگو با ایلنا
دکتر امیر هوشنگ میرکوشش مدیر مسئول مجله ایرانی روابط بین الملل در گفت‌وگو با ...

مفاهیم و نظریه ها

دکتر امیر هوشنگ میرکوشش
رضا میرزایی کارشناس ارشد روابط بین الملل

مطالب پربازدید

دکتر امیر هوشنگ میرکوشش
دکتر امیر هوشنگ میرکوشش
دکتر امیر هوشنگ میرکوشش
متن سخنرانی دکتر امیر هوشنگ میرکوشش به مناسبت 18 می روز جهانی موزه و میراث ...
دکترامیرهوشنگ میرکوشش

تبلیغات

فراخوان مقاله

تمامی حقوق برای مجله ایرانی روابط بین الملل محفوظ است ©2024 iirjournal.ir. All Rights Reserved

Please publish modules in offcanvas position.