علیرضا محمدی نیگجه :دانشجوی دکتری روابط بین الملل

هفده سال از دوران ریاست جمهوری اردوغان در ترکیه می گذرد کسی که قول احیای امپراطوری عثمانی را به رای دهندگان داده بود. او نفوذ کشورش را بوسیله تجارت و گسترش نظامی گری توسعه داد و استانداردهای زندگی و وضعیت اقتصادی را بهبود بخشید .
اما بعد از کودتای 2016 آقای اردوغان یک جابجایی گسترده و سختگیرانه انجام داد. سال 2018 در یک اقتصاد شناور ، کاهش شدید ارزش لیر ترکیه را تجربه کرد. افزایش بی ثباتی در کنار یک پارتی بازی و اقتدارگرایی ، از ویژگی های حکومت این روزهای او شده است.
بسیاری از مردم، کشور را دسته دسته ترک می کنند و این نشان و هشداری برای حکومت اوست مردمی که نخبه یا ثروتمند هستند.
در یکی دو سال گذشته تنها دانش آموزان و دانشگاهیان از کشور خارج نشده اند بلکه سرمایه داران و سرمایه گذاران نیز خارج شده اند. کسانی که همه چیزشان را فروخته و با خانواده و پولهایشان کشور را ترک کرده اند.
در سال 2018 ، یکصدو سیزده هزار نفر مهاجرت کرده اند، که رقم بسیار قابل توجهی نسبت به سال قبل است. در سال 2017 فقط شصت و نه هزار نفر مهاجرت کرده بودند. ترکیه شاهد موجی از مهاجرت دانش آموزان و معلمان است. که این نشان از بازگشت ترکیه به عقب تلقی می شود و این تهدید ترکیه را نهایتاً درگیر خواهد کرد.
پرواز مردم، نخبگان و سرمایه رانده شده بوسیله ترکیبی از عواملی است که حکومت آقای اردوغان و هم حزبی هایش منجر به گسترش آن شده اند. موجی از یاس و نا امیدی کشور ترکیه را فرا گرفته است. عواملی چون عدم اعتماد عمومی بر قوه قضاییه ، ایجاد رعب ترس سیاسی و شکنجه، تروریسم، تغییرات عمده و فاحش در اقتصاد بلاتکلیف و بی ثبات و نگرانی هایی که به این قضایا شتاب می دهند. انحصاراتی که مدیریت اقتصادی او منافع بزرگی را برای حلقه اطرافیانش ایجاد کرده است.
نتیجه این است که برای اولین بار پس از استقرار جمهوری باعث شده بسیاری از ثروتمندان و متمولان قدیمی مخصوصاً نخبگان سکولار که دهه ها در ترکیه حضور موثری داشته اند کشور را ترک کنند. و قشر جدیدی از ثروتمندان تازه به دوران رسیده در کنار اردوغان و هم حزبی هایش رشد کنند.
آنها هه چیز را فروخته و کشور را ترک کرده اند البته بسیاری از نخبگان ثروتمند توسط هم حزبی ها و دادگاه های ایجاد شده توسط اردوغان بعد از کودتا رانده شده اند . به نظر جالب است که او کودتا را بهانه ای کرده و بسیاری از متفکران ثروتمندان و دانشگاهیان و در کل مخالفان و منتقدان خود را از کشور اخراج کرده است. لازم به ذکر است خشونت های سیاسی بعد از کودتا هم بسیار رشد کرده و در نتیجه این عامل بسیاری از تاجران برای گرفتن ویزای انگلستان، یونان، پرتغال و اسپانیا مراجعه کرده اند . میزان پناهندگی ترک ها به اتحادیه اروپا در سه سال گذشته به بالاترین حد خود رسیده است.
تخمین ها نشان می دهد حدود 10 هزار تاجر موفق ترکیه در دو سه سال گذشته برای مهاجرت به بریتانیا اقدام کرده اند. مقایسه سال 2016 با سال 2004-2005 رشد دو برابری را نشان می دهد.
بسیاری از این افراد طرفداران فتح الله گولن بوده اند. ده ها هزار معلم و دانشگاهی بعد از کودتا از کار اخراج شده اند. صد ها تن از نخبگان کشور خواهان متوقف کردن عملیات خشونت آمیز علیه طرفداران گولن بوده و هستند.اردوغان در تلاش ایجاد کشوری مذهبی و محافظه کار است. او با رشد و گسترش طبقه متوسط و کوچک کردن طبقه نخبه ، کسانی که خواهان محدودیت در قدرت او هستند، می خواهد اقدامات خود را عملی کند. این پرواز سرمایه و نخبگان نتیجه تلاش های او در جابجایی جامعه و تلاشی آگاهانه است.با تلاش حکومت ، بوسیله قراردادهای جدید و قابل توجه، دولتمردان کمک کرده اند تا تاجران جدید پا به عرصه بگذارند و سریعاً با تاجران قدیمی جابجا می شوند در واقع درگیری و همپوشانی سیاسی و اجتماعی جدید اتفاق افتاده است.
بسیاری از نخبگان ترکیه هشدار می دهند که کشور از تجار و نخبگان تهی می شود. نخبگانی که دیگر دوست ندارند به کشور بازگردند.خانواده های ثروتمند برای نسل بعدی در خارج سرمایه گذاری می کنند . حداقل 12 هزار میلیونر ترکیه ایی حدود 12 درصد از ترکیه، از سال 2016 داریی هایشان را از کشور خارج کرده اند.بیشتر این افراد به اروپا و امارات متحده عربی مهاجرت کرده اند. مرکز بزرگ تجارت ترکیه ، استانبول در میان 7 شهر بزرگی که بشترین ثروتمند را از دست داده، مشخص شده است.250 هزار شهروند ترکیه ای سال گذشته کشور را ترک کرده اند. بیش از یک چهارم میلیون ترک مهاجرت کرده اند چهل و دو درصد بیش تر از سال 2016 زمانی که فقط 178 هزار نفر کشور را ترک کرده بودند.
استراتژی های منطقه ای آقای اردوغان نیز در روزهای اخیر باعث تنش کشورش و ایالات متحده شده است . رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در توییتی اعلام کرده است که اگر بعد از خروج نیروهای آمریکایی از سوریه ، ترکیه به نیروهای کرد حمله کند آمریکا اقتصاد ترکیه را ویران خواهد کرد. در نتیجه بعد از این توییت شاهد کاهش شدید ارزش لیر و بازار سهام در ترکیه بودیم .
تمامی این عوامل برای اقتصاد و فرار مغزها در ترکیه اثرگذار خواهد بود به نظر می رسد آقای اردوغان باید کمی تغییر و تحول در جامعه ، اقتصاد و در کل سیاست های خود ایجاد کند . تجربه کشورهای دیگر مخصوصاً همسایه های اقتدارگرای ترکیه نشان می دهد که فرار مغزها حتی تا پای سقوط حکومت می تواند یک کشور را در معرض خطر قرار دهد.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل