آینده روابط تهران-مسکو

محمد علی هژبری عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

خبر توافق روسیه با اسرائیل در مورد عقب نشینی ایران از ۸۵ کیلومتری مرزهای اسرائیل،برایم خیلی عجیب و غیرمنتظره نبود. دیروز اول اوت «الکساندر لاورنتیف»نماینده روسیه در امور سوریه اعلام کرد: با توجه به نگرانی‌های اسرائیل موفق شدیم به توافقی برای عقب‌نشینی نیروهای ایرانی تا ۸۵ کیلومتری مرزهای اسرائیل دست پیدا کنیم. وی مدعی شد که مسکو به نگرانی‌های اسرائیل در مورد حضور ایران و نیروهای مورد حمایت این کشور در بلندی‌های جولان اهمیت می‌دهد. طبق دیدار دو ساعته نتانیاهو و هیات روسی به نمایندگی «لاوروف» در ۲۳ جولای، درباره جزییات حضور ایرانی‌ها و فعالیت‌هایشان در سوریه مذاکره شده است.
اسرائیل مراحل و شروط ذیل را برای خروج کامل ایران از سوریه در نظر گرفته است.
۱. در وهله نخست، همه موشک‌های دوربرد ایران باید از سوریه خارج شوند.
۲. مراحل ساخت سلاح در سوریه باید متوقف شود.
۳. سلاح‌های استراتژیک دیگر نظیر سامانه‌های دفاع هوایی باید از بین برود.
۴.مرزهایی که محل قاچاق سلاح است باید بسته شود. این موارد، شامل مرز سوریه و لبنان و مرز مشترک عراق و سوریه است.
طبق اسناد «وای نت نیوز» روس‌ها، شروط اسرائیل را غیرواقع‌بینانه خوانده و گفته‌اند اینکه از ایران بخواهیم به طور کامل از سوریه عقب‌نشینی کند، غیرواقع‌بینانه است. با این حال مسکو گفته که می‌خواهد جدایی نیروها در مرزها را حفظ کند.
همانطور که در مقاله"اسیب شناسی روابط ایران و روسیه بعد از خروج امریکا از برجام" بیان کرده و پیش بینی کرده بودم، معامله هایی از این دست،انجام خواهد شد.
عنوان اصلی مقاله ام "روابط ایران و روسیه در چارچوب نظریه معمای زندانی"بود که بخاطر حساسیت خبرگزاری ها،اصلاح شد.طبق تحلیل بنده و بر مبنای نظریه بازی ها(معمای زندانی)،جمهوری اسلامی ایران،زندانی برجام بوده و در بلاتکلیفی قرارگرفته است. در واقع خروج امریکا از برجام،جمهوری اسلامی ایران را در یک وضعیت زندانی گونه ای قرار داده است.

خبر توافق روسیه با اسرائیل در مورد عقب نشینی ایران از ۸۵ کیلومتری مرزهای اسرائیل،برایم خیلی عجیب و غیرمنتظره نبود.
دیروز اول اوت «الکساندر لاورنتیف»نماینده روسیه در امور سوریه اعلام کرد: با توجه به نگرانی‌های اسرائیل موفق شدیم به توافقی برای عقب‌نشینی نیروهای ایرانی تا ۸۵ کیلومتری مرزهای اسرائیل دست پیدا کنیم.
وی مدعی شد که مسکو به نگرانی‌های اسرائیل در مورد حضور ایران و نیروهای مورد حمایت این کشور در بلندی‌های جولان اهمیت می‌دهد.
طبق دیدار دو ساعته نتانیاهو و هیات روسی به نمایندگی «لاوروف» در ۲۳ جولای، درباره جزییات حضور ایرانی‌ها و فعالیت‌هایشان در سوریه مذاکره شده است.
اسرائیل مراحل و شروط ذیل را برای خروج کامل ایران از سوریه در نظر گرفته است.
۱. در وهله نخست، همه موشک‌های دوربرد ایران باید از سوریه خارج شوند.
۲. مراحل ساخت سلاح در سوریه باید متوقف شود.
۳. سلاح‌های استراتژیک دیگر نظیر سامانه‌های دفاع هوایی باید از بین برود.
۴.مرزهایی که محل قاچاق سلاح است باید بسته شود. این موارد، شامل مرز سوریه و لبنان و مرز مشترک عراق و سوریه است.
طبق اسناد «وای نت نیوز» روس‌ها، شروط اسرائیل را غیرواقع‌بینانه خوانده و گفته‌اند اینکه از ایران بخواهیم به طور کامل از سوریه عقب‌نشینی کند، غیرواقع‌بینانه است. با این حال مسکو گفته که می‌خواهد جدایی نیروها در مرزها را حفظ کند.
همانطور که در مقاله"اسیب شناسی روابط ایران و روسیه بعد از خروج امریکا از برجام" بیان کرده و پیش بینی کرده بودم، معامله هایی از این دست،انجام خواهد شد.
عنوان اصلی مقاله ام "روابط ایران و روسیه در چارچوب نظریه معمای زندانی"بود که بخاطر حساسیت خبرگزاریها،اصلاح شد.طبق تحلیل بنده و بر مبنای نظریه بازیها(معمای زندانی)،جمهوری اسلامی ایران،زندانی برجام بوده و در بلاتکلیفی قرارگرفته است.
در واقع خروج امریکا از برجام،جمهوری اسلامی ایران را در یک وضعیت زندانی گونه ای قرار داده است.
معمای زندانی
داستان این بازی،مربوط به دو یا چند زندانی است که هر دو مظنون به ارتکاب توامان یک جرم(قتل) هستند ولی هیچ یک از انها اعتراف نکرده است.انها را در سلولهای جداگانه ای بازداشت کرده اند و بنابراین نمیتولنند باهم ارتباط برقرار کنند.
به هر دو زندانی گفته شده است:
۱.اگر هیچ کدامتان اعتراف نکنید، هر دو آزاد خواهید شد.
۲.اگر هر دو اعتراف کنید،هر دو به زندان محکوم خواهید شد.
۳.اگر تنها یکی از شما اعتراف کند و به زیان دیگری،مدرکی دست دولت(زندانبان)دهد،همراه با دریافت جایزه ای،از زندان آزاد میشود و دیگری به مدت طولانی به زندان خواهد افتاد.  
پاراگراف فوق کلیت این تئوری و معماست.
برای کاربردی کردن این تئوری،
جمهوری اسلامی ایران را باید یک زندانی تصور کرد که با اتهامات مختلفی(همانند بیانیه ۱۲ بندی پمپئو وزیرخارجه امریکا خطاب به ایران، اتهاماتی مانند ایجاد بحران در یمن، سوریه و لبنان،فعالیتهای موشکی و منطقه ای و حمایت از تروریسم) از جانب زندانبان( ایالات متحده امریکا) روبروست.
حال با توجه به سفر دکتر ولایتی و نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل به مسکو،چهار سناریو را میتوان به عنوان اینده روابط تهران-مسکو پیش بینی نمود.
۱. سناریوی اول این است که روسیه با امریکا و اسرائیل،علیه ایران همکاری نمیکند.این سناریو خوش بینانه ترین گزینه ممکن است.  
۲.سناریوی دوم ایران به عنوان زندانی  اعتراف کرده و با زندانبان همکاری میکنند.در واقع زندانبان با تهدید و تطمیع و ترغیب،زندانی را به اعتراف مجبور میکند.چنانچه تهران به سمت مذاکره با واشنگتن،گرایش پیدا کند، دیگر از معمای زندانی خلاص می یابد.بالتبع روسیه هم،سودی را که از تداوم بازی کسب میکرد،از دست میدهد.
۳.طبق سناریوی سوم،مسکو با امریکا یا اسرائیل علیه تهران همکاری میکند، اما تهران،همچنان به مقاومت در برابر زندانبان،ادامه میدهد.با توجه به همکاری روسیه،امتیازات و جوایزی به این کشور تعلق میگیرد.
امتیازاتی همچون استقرار دائمی پايگاه هاي نظامي روسيه و تضمين خروج امريكا،امتياز در بحران اوكراين و موضوع انرژي همچون نورداستريم ۲ يا رقابت هاي استراتژيك در شرق اروپا.
۴.طبق سناریوی چهارم،ایران به مقاومت در برابر امریکا ادامه میدهد و از طرفی شاهد ترکیبی از همکاری و عدم همکاری روسیه علیه تهران هستیم.
این سناریو محتملترین سناریوست و طی سالهای اخیر،اجرا شده است.
نکته مهم اینکه،اگر بازي ایران-روسيه يك بار به اجرا گذاشته میشد، همكاري روسیه با ایران،هرگز عاقلانه نبود و سناریوی سوم خیلی عقلانی به نظر میرسید.اما اجراي مكرر بازي و طولاني بودن آن،احتمال همكاري مسکو با تهران را افزايش مي دهد.
اگرچه سود حاصل از همكاري روسيه با ايران در مقايسه با سودِ حاصل از پيمان شكني او(سناریوی سوم و همکاری علیه ایران)،اندك است،اما با برقراري همكاري پايدار،سودي كه در طول اجراي مكرر بازي به دست مي آيد،بيش از منافعي خواهد بود كه از يك بار پيمان شكني به دست مي آيد.سودي كه مسكو از فضاي قهرآلود بين تهران و واشنگتن مي برد،بيش از سودي است كه احيانا با پيمان شكني به دست مي آورد.لذا رفتار مسكو هميشه تركيبي از همكاري و عدم همكاري بوده و خواهد بود.
رفتار زيگزاگي و متناقض روسيه و استفاده از كارت بازي ايران،به اين خاطر است كه روس ها از تنگناهاي ايجاد شده در روابط ايران با اروپا و امريكا مطلعند و قصد دارند تا با ترس برآمده از حضور نظامي ايران در سوريه،از امريكا و اسراييل،امتياز بگيرند و از طرفي سران اين كشورها را به خروج امريكا از سوريه،با شرط حمايت حداقلي روسيه از كردهاي سوري هم پيمانِ امريكا،متقاعد كنند.
باتوجه به فشار واشنگتن و همراهي بروكسل و حتي بازيگران آسيايي در تحريم ايران و از طرفي،نِفرت ايران از واشنگتن و عدم رغبت براي رهايي از معماي زنداني،شرايط و امكانِ اتخاذ راهبرد«اين به آن در»،براي مجازات پيمان شكني مسكو،وجود ندارد.لذا بعد از خیانت روسها هم این همکاری ادامه خواهد داشت.روس گرایان رفتار متناقض پوتین در قبال ایران را توجیه خواهند کرد و ضمن عصبانیت از تحلیلم،اذعان خواهند کرد که باید شکرگزار حمایت کرملین از کشورمان باشیم.

 

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل