سناریوهای احتمالی استیضاح ترامپ

زهرا شریف زاده عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

استیضاح در ایالات متحده آمریکا قانونی است که بر اساس قانون اساسی آن کشور  پیش‌بینی شده‌است. این قانون به  کنگره  حق می دهد که علیه مقامات رسمی کشور از جمله رئیس جمهور به جرم ارتکاب جرائم بزرگ و خائنانه مانند خیانت، دریافت رشوه، جرائم سنگین اجتماعی و ادای شهادت دروغ اقامه دعوا کرده و در صورت محکوم شدن، آنان را از کار برکنار نماید. استیضاح از دو طریق قابل طرح است. اول اینکه دیوان عالی فدرال ایالات متحده آمریکا علیه یکی از مقامات رسمی کشور اعلام جرم کند و از کنگره بخواهد که فرد مزبور را به دلیل ارتکاب عمل مجرمانه استیضاح نماید. و در حالت دوم کنگره خود رأساً و مستقیماً وارد عمل می‌شود و علیه یک مقام دولت فدرال اعلام جرم می‌نماید. در هر دو شکل ابتدا باید موضوع استیضاح به تصویب اکثریت مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا برسد، سپس این مجلس از مجلس سنای ایالات متحده آمریکا درخواست می‌کند دادگاه تشکیل دهد و متهم را محاکمه نماید. در این تحلیل بدنبال پاسخ به این سوال می باشیم که چه سناریوهایی در صورت استیضاح ترامپ در پیش خواهد بود؟
با نگاهی به تاریخچه استیضاح رؤسای جمهور آمریکا متحده بارها شاهد استیضاح مقامات مختلف این کشور بوده ایم که تاکنون چهار رئیس جمهور  اندرو جانسون،جان تایلر،ریچارد نیکسون و بیل کلینتون در تاریخ آمریکا درگیر مناقشه استیضاح شده اند که البته جانسون و بیل کلینتون رسما استیضاح و تبرئه شدند .در سال 1868 جانسون بدلیل  نارضایتی کنگره از نحوه مدیریت وی بعد از جنگ داخلی و برکنار نمودن وزیر جنگ آمریکا، با استیضاح مواجه شد اما در رأی در مجلس سنا با اختلاف تنها یک رأی تبرئه شده و در ریاست جمهوری باقی ماند.
اولین رئیس‌جمهوری که در تاریخ آمریکا درگیر استیضاح شد، جان تایلر بود. او سال ۱۸۴۱، معاون «ویلیام هریسون» رئیس‌جمهور بود، اما به‌دلیل بیماری سینه‌پهلو و مرگ رئیس‌جمهور یک ماه پس از قدرت گرفتن، او رئیس‌جمهور شد. تایلر که به‌دلیل وتوی لایحه بانکداری ملی که توسط حزب حامی‌اش (حزب ویگ) حمایت این حزب را از دست داد، با استیضاح هم روبه‌رو شد، اما قطعنامه کنگره برای استیضاحش در ارتباط با حقوق دولتی شکست خورد و او توانست بدون مشکل ریاست‌جمهوری خود را ادامه دهد. اما اولین رئیس‌جمهوری که روند استیضاح او در مجلس نمایندگان تایید و به سنا کشیده شد، «اندرو جانسون» بود. او سال ۱۸۶۸ به‌دلیل نارضایتی کنگره از مدیریت رئیس‌جمهور در تحولات پس از جنگ داخلی که برکناری وزیر جنگ را در پی داشت، درگیر استیضاح شد. او البته خوش‌شانس بود و تنها با یک رای کمتر از ۶۷ رای، تبرئه شد و به ریاست‌جمهوری‌اش ادامه داد. اولین رئیس‌جمهوری که استیضاح منجر به برکناری‌اش شد، «ریچارد نیکسون» رئیس‌جمهوری جمهوری‌خواه آمریکا بود. استیضاح او به‌خاطر رسوایی واتر گیت به جریان افتاد. نیکسون در کار گذاشتن شنود در محل استقرار ستاد انتخاباتی حزب دموکرات، مقصر بود و جمهوری‌خواهان هم احتمالا به استیضاحش رای می‌دادند. به همین دلیل او پس از تهدید شدن به استیضاح، پیش از آنکه

در سنا محکوم شود، استعفا داد. این استعفا البته در روند قضایی خللی به وجود نیاورد تا معاونش او را مورد عفو قرار دهد. در میان دموکرات‌ها، تنها بیل کلینتون سابقه استیضاح را در پرونده دارد. او به‌دلیل فساد اخلاقی در جلسه استیضاح تا یک قدمی برکناری پیش رفت، اما نمایندگان سنا او را گناهکار نشناختند و در نتیجه او رئیس‌جمهور باقی ماند.
و درسال 2019  نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، در گزارش ۳۰۰ صفحه‌ای جزءبه‌جزء خود درباره استیضاح رئیس‌جمهور ترامپ توضیح داده که مبنای اصلی این گزارش، تماس تلفنی دونالد ترامپ و ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین می باشد. شواهد و مدارک نشان داد «ترامپ از قدرت دفتر خود سوءاستفاده کرده و بر اوکراین، جهت اعلام تحقیقات درمورد رقیب سیاسی‌اش جو بایدن و نیز طرح این تئوری توطئه بی‌اعتبار که نه روسیه بلکه اوکراین در انتخابات ۲۰۱۶ دخالت کرده بود، فشار آورده است.» رئیس‌جمهور آمریکا براساس این گزارش متهم است کمک نظامی به ارزش 390 میلیون دلار به اوکراین و دیدار رئیس‌جمهوری این کشور با وی در کاخ سفید را مشروط به انجام تحقیقات موردنظر ترامپ علیه بایدن کرده بود.جو بایدن، معاون اول باراک اوباما، رئیس جمهور سابق آمریکا است که از رقبای اصلی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده محسوب می شود.
دلایل دیگر  استیضاح ترامپ موارد زیر نیز می تواند مواردی چون:
برکناری جیمز کومی در اتهام به ارتباط با روسیه ودخالت این کشور در انتخابات ریاست جمهوری امریکا توسط ترامپ  رقم خورد ومنجر به استیضاح ترامپ شود.
 دیگر مورد استیضاح ترامپ ادعای مایکل کوهن ،وکیل پیشین ترامپ می باشد که رئیس جمهور امریکا در توظئه ای بزرگ در جریان مبارزات انتخاباتی رئیس جمهوری سال 2016 دست داشته و وعده داد اطلاعات بیشتری در باره رفتار مجرمانه ارائه کند که می تواند ترامپ را با مشکلات جدی مواجه نمایدچرا که وی به همراه مدارکی شهادت داده که حق السکوت به  دو زن را که ترامپ با آنان رابطه غیر اخلاقی داشته به دستور نامزد وقت انتخابات رئیس جمهوری] ترامپ[ پرداخت کرده بود تا افشاگری آن دو زن بر انتخابات تأثیر منفی بر جای نگذارد.وهمچنین  موضوع دیگر  انتشار نامه ای توسط یک نویسنده ناشناس در نیویورک تایمز می باشد که در بخشی از نامه اش آمده بود که "من در درون دولت ترامپ ،بخشی از جبهه مقاومت و ایستادگی در برابر ترامپ هستم".وی و همکارانش بخش هایی از دستور کار و تمایلات فاجعه بار ترامپ را بر ملا ساخته اند.
دلایل دیگری را نیز می توان در  استیضاح ترامپ، مطرح نمود از جمله:
۱. نقض مسئولیت آمریکا در قبال پناهجویان براساس قوانین بین المللی بشردوستانه در چارچوب معاهدات و کنوانسیون‌هایی که آمریکا سال‌ها پیش امضا و تصویب کرده است.
۲. عدم تبعیت وی از قانون تضاد منافع با این استدلال که این قانون قابل اجرا برای رئیس جمهور نیست.
۳. خروج یکجانبه از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران در سال ۲۰۱۸
۴. سخنان شرورانه و نژادپرستانه و وارد کردن آن به گفتمان سیاسی کشور
۵. ترامپ متخصص دروغ گفتن است. براساس بررسی‌های واشنگتن پست وی تاکنون بیش از ۱۲ هزار دروغ گفته است.
۶. استفاده از ادبیات توهین آمیز علیه منتقدان و مخالفان برای ادعاهای بدون شواهد خود مانند هیلاری کلینتون "درب و داغان"، «آدام شیف» "پینوکیو"، بایدن "خواب آلود" و «برنی سندرز» "دیوانه". در این مورد می‌توان به توهین نژادپرستانه وی به چهار زن رنگین پوست کنگره نیز اشاره داشت.
لازم بذکر است یادآور شویم که مورد دیگر از استیضاح ترامپ می تواند چگونگی و نحوه رفتار وی در سیاست خارجی باشد .در سیاست خارجی امریکا ،اینکه چه میزان ویژگی های فرد  تصمیم گیرنده یا عوامل محیطی وساختاری تأثیر بیشتری دارند به عوامل دیگری مانند نوع نظام سیاسی ،روال بوروکراتیک ،فرهنگ سیاسی جامعه ،قدرت افکارعمومی و رسانه ها نیز وابسته است وحتی تغییر وتحولات منطقه ای و بین المللی وجهانی همچنین تغییر روحیات رهبران کشورها نیز مؤثر می باشد.آنچه مشهود است نقش فردی در جهت گیری سیاست خارجی در دروه های اوباما و ترامپ دستخوش تغییر زیادی شده است به طوری که روحیات شخصی سهم بزرگی در این دگرگونی داشته واین امر امکان ایجاد سیاست های غیرهم جهت و بعضا متضاد را فراهم می کند.تحلیل گران معتقدند که در دوره ترامپ امریکا فاقد سیاست خارجی می باشد ونمونه های مشهود آن را از تلاش برای توافقی سست با روسیه بدون توجه به منافع بلند مدت دو کشور،ویا تلاش برای فروش تسلیحات نظامی به همه ی طرف های درگیر در بحران های منطقه خاورمیانه بدون توجه به نیاز بزرگترین  منبع انرژی جها به ثبات بیان می کنند.
با توجه به آنچه در بالا گفته شد سناریوهایی در خصوص استیضاح ترامپ مطرح خواهد شد،حالت اول اینکه اگر استیضاح ترامپ شکست بخورد ،آنگاه تصور و باور ترامپ این خواهد بود که ملت امریکا او را قبول داشته و کارهایش درست می باشد در واقع اصرار بر تکرار اشتباهات خود نماید واین عدم استیضاح همچنین باعث خشم پایگاه دموکراتیک و انواع جنگهای درون حزبی خواهد شد.
 سناریوی دوم اینکه ترامپ وادار به کناره گیری از مقام ریاست جمهوری شود. این در واقع مشابه حالتی است که برای «ریچارد نیکسون» رخ داد. وی برای متوقف کردن روند استیضاح که ناشی از رسوایی «واترگیت» بود، مدتی قبل از استیضاح استعفا داد. اما شواهد نشان می دهده با توجه به نوع شخصیتش و همراهی حزب جمهوری خواه با وی و از طرفی داشتن سود ومنافع اقتصادی برای کشور در  دوره ریاست جمهوریش بعید بنظر می رسد کنار برود.بسیاری از تحلیلگران ذکاوت نیکسون را عاملی برای بقا و احیای حزب جمهوریخواه ارزیابی کردند. برخی اعتقاد دارند اگرچه چنین ذکاوتی از ترامپ بعید است اما شاید برای حفظ منافع حزبی مجبور به چنین اقدامی شود. این امر تنها در صورتی قابل تصور است که در روند تحقیقات، شواهد شوکه کننده ای به دست بیاید که حزب را بیش از پیش ناچار به وارد ساختن فشار بر ترامپ کند.
سناریو ی سوم آنست که  سنا ماهیت استیضاح را تغییر دهددر موضوع استیضاح «بیل کلینتون» این جلسه به صورت یک دادگاه معمولی برگزار شد که در نهایت به برکناری رئیس جمهوری منجر نشد. حال در مجلس سنایی که جمهورخواهان در آن اکثریت را دارند، رئیس دادگاه می تواند جلسه دادگاه را به گونه ای مدیریت کند که نتیجه ای خاص در نهایت حاصل شود. از طرف دیگر باید به خاطر داشت که یک محاکمه سختگیرانه می تواند باعث تبرئه حزب جمهوریخواه شود. این امر یعنی محبوبیت جمهوری خواهان نزد ملت خواهد بود
سناریو چهارم اینکه ترامپ و مایک پنس برکنار شوند، در این حالت ممکن است جمهوریخواهان دچار تفرقه شوند و ترامپ از ریاست جمهوری آمریکا برکنار و مایک پنس جایگزین وی شود. در دوره پیش از انتخابات ۲۰۱۶ هم بسیاری از چهره های برجسته حزب جمهوریخواه با معرفی دونالد ترامپ به عنوان نامزد انتخاباتی مخالفت می کردند و ممکن است در سطوح بالای حزب بار دیگر چنین نارضایتی به وجود آید و آن ها به برکناری ترامپ رای دهند.ممکن است پنس نیز همدست ترامپ شناخته شود و برکنار گردد. مایک پنس خود یکی از مقام‌های ارشد دولت ترامپ به شمار می رود و ممکن است در خط مشی ها و سیاست های ترامپ دخیل شناخته شود. وی از بسیاری از سوءمدیریت های ترامپ دفاع کرد. در زمان رسیدگی به اتهامات رئیس جمهوری شاید معاون وی هم مقصر شناخته شود.
سناریوی پنجم  یکی از اعضای کابینه جانشین ترامپ شود؛ در مورد همه روسای جمهوری آمریکا که پیش از پایان دوره کاخ سفید را ترک کردند، معاونان جانشین آن ها شدند. «مایک پومپئو» بعلت متهم بودن در پرونده اوکراین ، وی به جای اینکه در کنار سفیر اوکراین بایستد موضع‌گیری نامشخص و مبهمی را در پیش گرفت و به همین دلیل وی هم در این رسوایی شریک ترامپ شناخته می شود. یکی از گزینه های محتمل «استیون منوچین» وزیر خزانه داری آمریکا بیان می شود.  وی در سال ۲۰۱۶  یکی از حامیان مهم ترامپ بود اما بسیاری از چهره ها وی را به عنوان یک بازاریاب غیرقانونی وال استریت می شناختند و این انتخاب برای آن ها خیلی عجیب بود. اکنون انتخاب احتمالی وی به عنوان رئیس جمهوری آمریکا یک اتفاق شگفت آور دیگر در عرصه سیاسی این کشور به شمار می رود.
آخرین سناریو اینکه  ترامپ تبرئه شود؛ برآورد دیگری که از سوی برخی از تحلیلگران مطرح می شود آن است که ترامپ با توجه به اکثریت هم‌حزبی‌هایش در کنگره تبرئه شود.نمایندگان حزب جمهوریخواه در سنا ۵۳ کرسی را در اختیار دارند و برای برکناری ترامپ به حداقل ۶۷ رای موافق نیاز است. در این حالت ممکن است برخی سناتورهای جمهوریخواه که منتقد ترامپ هستند همچون مارتا مک سالی، کوری گاردنر، سوزان کالینز یا میت رامنی و بن ساسه در یک دادگاه واقعی علیه رئیس جمهوری رای دهند. این تعداد هم نمی تواند رای مثبت دوسوم سناتورها را جلب کند. اکنون سناتورهای ایالت‌هایی هم که ترامپ در آن ها محبوب نیست از ریاست جمهوری وی حمایت می کنند. به عبارت دیگر تنها سناتورهایی که در ایالت های خود جایگاه متزلزلی دارند ممکن است علیه ترامپ موضع بگیرندکه در این شرایط، دموکرات ها ممکن است از اکثریت ضدترامپی در سنا بهره برداری تبلیغی کنند و آن را پیروز اخلاقی خود علیه جمهورخواهان قلمداد و در انتخابات سال ۲۰۲۰ از آن بهره برداری کنند.
در نهایت می توان اینگونه نتیجه گرفت که  با توجه به  نظام ریاستی در امریکا، استیضاح بسیار دشوار است وبیشتر از اینکه جنبه عملیاتی داشته باشد یک تاکتیک سیاسی می باشد تا از زیاده خواهی های ترامپ جلوگیری کنند که می تواند در انتخابات 2020 امریکا و بویژه جمهوری خواهان از جمله ترامپ تاثیر گذار باشد .

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل