دیدگاه های سیاسی دونالد جی.ترامپ پیرامون یمن

دکتر فاطمه محمدی*

چکیده
دونالد جی. ترامپ به عنوان فردی جمهوری خواه، ثروتمند شهر نیویورک، شخصیت تلویزیونی و نویسنده، در رقابت ریاست جمهوری 2016 به پیروزی رسید. او فارغ التحصیل دانشگاه فوردهام و دانشکده تجارت و مالیه وارتون می باشد.نقش ایالات متحده در جنگ یمن قابل توجه است. عربستان سعودی بیشترین تسلیحات خود را از ایالات متحده خریداری نموده است. خلبانان آن توسط ایالات متحده آموزش دیده اند و هواپیماهای عربستان در هوا توسط ایالات متحده سوختگیری می شوند. ارتش ایالات متحده به طور گسترده ای به کمک عربستان سعودی پرداخته و نیروهای ویژه ایالات متحده بر روی زمین در یمن، به ظاهر برای مبارزه با القاعده فعالیت می نمایند. همانطور که در سوریه، ایالات متحده خود را به سقوط دولت شیعه متعهد می داند،در یمن نیز همین هدف را دنبال می نماید. ائتلاف عربستان به طور معمول، اهداف غیر نظامی مانند بیمارستان ها و تجهیزات تولید مواد غذایی را بمباران میکند. از نظر حقوق بشری شاهد یک فاجعه بین المللی در یمن می باشیم، بیش از 3 میلیون نفر یمنی از خانه های خود اواره شده اند و 14 میلیون نفر دیگر به زعم سازمان ملل متح در «عدم امنیت غذایی» به سر می برند. اینها در حالی است که ایالات متحده اقدامی در جهت خاتمه به این مساله ننموده است. حال پرسشی که در خصوص سیاست خارجی ترامپ پیرامون منطقه غرب آسیا بالاخص کشور یمن مطرح می شود بدین قرار است که آیا شاهد تغییری در سیاست خارجی آمریکا در خصوص یمن خواهیم بود؟ در این یادداشت به شرح و پاسخ آن خواهیم پرداخت.
واژگان کلیدی: آمریکا، عربستان، یمن، مناطق امن

عملکرد اوباما در خصوص یمن
در دولت اوباما، دیدگاه ایالات متحده در خصوص یمن تا حد زیادی بر اساس طرح های ضد تروریسم و اولویتهای منطقه ای، علی الخصوص مبارزه با رهبران القاعده بود. قیام های بهار عربی در اوایل سال 2011 به یمن رسید و رابطه منطقه ای آمریکا و تلاش اوباما را برای دموکراسی سازی پیچیده ساخت. این زمانی در یمن آشکار و نمایان گردید که کاخ سفید به نصب و روی کار آمدن یک حکومت جدید و طرفدار آمریکا در صنعا، بعد از سال های طولانی که علی عبدالله صالح بر راس قدرت بود کمک نمود. معاون رئیس جمهور، منصور هادی، جایگزین صالح گردید و سریعاً طرح های خود جهت ریشه کن کردن القاعده را در یمن اعلام نمود. در سال 2015، هادی مجبور شد که تحت فشار جنبش حوثی، یک گروه شبه نظامی شیعه زیدی متحد با صالح از قدرت کناره گیری کند. پشتیبانی دولت اوباما از عملیات نظامی به رهبری عربستان در یمن تا حد زیادی به دلیل احساس نیاز به جلب رضایت ریاض پس از توافق هسته ای ایران در مارس 2015 صورت گرفته بود.

واکنش یمن نسبت به پیروزی ترامپ
قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، محکومیت سخنان ضد مسلمانان ترامپ بین نخبگان یمن، امریکاییان و ناظران سراسر جهان شیوع پیدا کرد  سیاستمداران یمنی و بحث های رسانه ای، بدون هیچ گونه دلیل واقعی و مشخصی معتقد بودند که نتایج انتخابات امریکا، سبب به راه افتادن زلزله ای خواهد گردید . بعد از اعلام شدن نتیجه انتخابات، هادی در جهت کسب حمایت آمریکا و بر اساس نگاه همکاری جویانه سریعا تبریک خود را نسب به این رخداد اعلام نمود. همچنین رئیس جمهور سابق یمن، صالح نیز به ترامپ تبریک گفت و حامیان او چشن پیروزی را برای او برگزار نمودند این اقدام تاحدودی به دلیل بی میلی کلینتون به جریان بهار عربی در زمان وزارت خارجه او بود. همچنین این امید در یمنی ها ایجاد شده بود که در این دوره سیاست حمایت از مداخله نظامی عربیتان که در دوره اوباما مورد حمایت آمریکا قرار داشت تغییر یابد  هر چند این خوشبینی بسیار نابجاست.

عملکرد ترامپ در خصوص یمن
اظهارات ضد و نقیض رئیس جمهور منتخب آمریکا در مورد مسائل سیاست خارجی سبب سردرگمی جامعه بین المللی، در ارتباط با سیاست بالقوه آمریکا در برابر یمن شده است. در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری به ندرت موضوع یمن برجسته شده بود. ترامپ طولانی ترین بیانیه خود پیرامون یمن را در دانشگاه ایالتی آیووا در 19 ژانویه سال 2016 بیان نمود که ر آن به بیان تقطه نظراتی در مورد آن را به انتقاد از دخالت مستقیم در یمن و نگرانی از اقدامات ایران علیه عربستان پرداخته بود .
از سخنان ترامپ در سپتامبر 2014، جایی به تلاش مهاجر یمنی آمریکایی برای پیوستن به دولت اسلامی عراق و شام با هدف حمله علیه نظامیان ارتش آمریکا اشاره کرده است، چنین بر می آید که ترامپ، یمن را به عنوان «کشوری تروریستی» برجسته ساخته است. سخنان ترامپ در خصوص ممنوعیت ورود همه کشورهای خارجی مسلمان یا ساکنین کشورهایی با یک عقبه تروریتس، ار ورود یا مهاجرت به ایالات متحده، از زمان پیروزی ترامپ چندین بار تکرار شده است و این خشم یمنی ها را افزود ه است فراتر از این، با این حال، رئيس جمهور منتخب نشانه های روشن کمی در خصوص سیاست های ممکن او در مورد یمن ارائه کرده است – به گونه ای که در منارات انتخاباتی خود با هیلاری کلینتون در خصوص مساله یمن سکوت نمود. پیش بینی سیاست خارجی آمریکا در دوره ترامپ به خصوص پیرامون منطقه غرب آسیا بسیار پیچیده خواهد بود. او به بیان دیدگاههای جنگ طلبانه پرداخته است. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که معادله غرب آسیا، نوعی حاصل جمع صفر میان قدرتهای شیعه و سنی است که در این میان آمریکا باید با متحدان سنی خود همراهی نماید.با این حال، ترامپ به انتقاد از عربستان به عنوان متحد سنی پرهزینه آمریکا پرداخته است و در عین حال از پاره کردن توافق اوباما با ایران شیعی صحبت نموده است. در هر صورت اگر ترامپ در پی ایجاد تغییرات کارا و مثبت در سیاست خارجی امریکا می باشد باید به جنگ در یمن خاتمه دهد. در این راستا آمریکا باید به عربستان فشار بیاورد تا به حمایت هادی خاتمه دهد و از اهداف خود مبنی بر کنترل دولت یمن بعد از جنگ دست بر دارد.اگر عربستان چنین نکند، آمریکا می تواند و باید همه عملیاتهای نظامی خود در مناطق نظامی که در حمایت عربستان بوده است را متوقف نماید.

مناطق امن
ترامپ، و ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی در خصوص راهبردهای آینده در خصوص جنگ در سوریه و یمن صحبت کردند. در یک تماس تلفنی که بیش از یک ساعت به طول انجامید، دو کشور در خصوص طرح پیشنهادی ترامپ مبنی بر ایجاد منطقه امن به توافق رسیدند و آن را بهترین راه برای خاتمه به مناقشه شش ساله سوریه عنوان نمودند تا از این طریق از پناهندگان سوری حمایتی صورت گیرد. همچنین ترامپ دولت اوباما را به این متهم نمود که در بررسی پناهندگان سوری کوتاهی نموده است. در بیانیه ای که پس از تماس بیان گردید؛رهبران دوکشور بر اهمیت تقویت تلاش های مشترک برای مبارزه با گسترش شبه نظامیان دولت اسلامی موافقت کردند. شایان ذکر است که در دوره اوباما منطقه پرواز ممنوع در سوریه ایجاد شده بود که این مستلزم دخالت نظامی آمریکا برای رسیدن به راهکاری دیپلماتیک برای حل جنگ داخلی سوریه بود. همچین ترامپ در مذاکره تلفنی با پادشاه امارات عربی متحده، بر حمایت از مناطق امن برای پناهندگان آواره ناشی از درگیری ها تاکید نمود و محمد بن زیاد از این طرح استقبال نمود.  

جمع بندی
در ایجاد مناطق امن و پرواز ممنوعه، رضایت دولتی که در سرزمین آن چنین مناطقی تأسیس می شوند شرط است. شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل صلاحیت تأسیس مناطق پرواز ممنوع و امن را دارند. نقض قواعد مربوط به مناطق امن و پرواز ممنوع منجر به مسئولیت دولت ناقض می گردد. هر چند ایجاد چنین مناطقی اصوا برای حمایت از غیر نظامیان در مخاصمات است اما برای نهادینه شدن نیاز به برنامه ریزی و گذر زمان دارد زیرا صرف تاسیس و ایجاد مناطق کافی نمی باشد بلکه باید قواعد صریح و رهنمودهای کارامدتری به منظور تحقق اهداف عالی تدوین گردد. همچنین برای رسیدن به نتیجه بهتر نیاز به یک نظارت دایمی از وضعیت حقوق بشر از سوی نهادهای بین المللی وجود دارد. با این حال این طرح همچنان در هاله ای از ابهام قرار داشته و چند و چون عملیاتی شدن آن ، نظیر اهداف، مشروعیت قانونی، حوزه مناطق تحت پوشش، شمولیت، کشورهای مجری و درگیر، وظیفه همسایگان و هزینه ها چندان مشخص نمی باشد. و باید منتظر ماند تا در آینده نزدیک با توجه به اظهارات و اقدامات صورت گرفته، تحلیل دقیق تر و مناسبی را ارائه نمود.

*دکتری روابط بین­ الملل از دانشگاه علامه طباطبایی و استادیار مدعو دانشگاه

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل