Developed in conjunction with Joomla extensions.

مساله رابطه ایران و آمریکا در دولت آینده (دولت سیزدهم)

امیرمحمد کشاورزیان*

 مقدمه 
بیش از 4 دهه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران میگذرد و روابط ایران و آمریکا از چالشی ترین موضوعات بین المللی است. این 4 دهه مقاومت و تنش زدایی در سیاست خارجی، جمهوری اسلامی ایران را از مصائب و تله های بسیاری نجات داده است. رویکرد سخت انفلابی و یا رویکرد منعطف اهل گفتمان دولت های جمهوری اسلامی ایران، نشان از پویایی و درک و تحلیل درست از شرایط جهانی و تطبیق با وضعیت موجود دارد. دولت سیزدهم وقتی روی کار میاید که مسئله های حل نشده فراوانی میان دو طرف درگیری (ایران – آمریکا) وجود دارد.از برجام تا ترور بزدلانه شهید والامقام سپهبد قاسم سلیمانی و پایبندی بایدن به ادامه مسیر سیاست خارجی ترامپ حاکی از پیچیدگی خاصی دارد که تحلیل را دشوار میکند. در این مقاله سعی شده است بر اساس انتشارات شورای اطلاعات ملی آمریکا و رویکرد آنها در قبال ج.ا.ا شرح داده شود و به چگونگی احتمالات رویکردی از جانب ایران تحلیل هایی ارائه شود. در این مقاله به بررسی 3 تنازع ایران – آمریکا پرداخته شده است.
رویکرد سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران براساس انتشارات شورای اطلاعات ملی آمریکا ( NIC )

- دموکراسی در ایران 
ما (NIC ) معتقدیم که شش تغییردهنده اصلی بازی قضایای مربوط به اقتصاد جهانی، حکمرانی ، درگیری، بی ثباتی منطقه ای، فن آوری، و نقش ایالات متحده آمریکا عمدتاً تعیین خواهد کرد که در سال 2030 در چه نوع دنیای متحولی زندگی خواهیم کرد. چندین رویداد غیرقابل پیش بینی بالقوه )رویدادهای گسسته( باعث اختلال در مقیاس بزرگ خواهند شد. همگی به جز دو رویداد، یعنی احتمال چین دموکراتیک و ایران اصلاح شده، پیامدهای منفی به دنبال خواهند داشت.
یک ایران تغییریافته: یک رژیم لیبرال تر می تواند به دنبال رشد فشار اجتماعی برای خاتمه دادن به تحریم های بین المللی روی کار آمده و به انزوای ایران خاتمه دهد. ایرانی که اشتیاقش برای تسلیحات هسته ای را کنار گذاشته و روی مدرن سازی اقتصادش تمرکز کرده می تواند احتمال یک خاورمیانه پایدارتر را تقویت کند.

- ایران در منطقه
چگونه ایران نقش قدرت منطقه ای بازی میکند؟
ایران هسته ای : سناریو اول : اگر ایران به سلاح هسته ای دست پیدا کند رقابت هسته ای در دیگر کشورهای منطقه نظیر ترکیه،عربستان،مصر و حتی اردن شکل میگیرد و شاهد منازعات شیعه – سنی و حتی فارس – عرب در منطقه خواهیم بود.
سناریو دوم : افزایش فشار ها بر ایران،رژیم ایران را برای توسعه اقتصادی و بیرون آمدن از انزوای بین المللی و کاهش فشار اقتصادی دست از توسعه هسته ای برخواهد داشت.

دولت ها تروریسم را مدیریت میکنند 
دولت های شبیه ایران و پاکستان به علت احساس تهدید و خطر از جانب قدرت های قوی تر و تهدید آمیز تر بدنبال بازدارنگی و موازنه قوا خود با استفاده از این جنبش های تروریستی و نیابتی هستند.


- ایران هسته ای 
جنگ هسته ای یا حمله سایبری/ سلاح های کشتارجمعی
قدرت های هسته ای چون روسیه و پاکستان و مشتاقان بالقوه چون ایران و کره شمالی که تسلیحات هسته ای را به مثابه جبرانی برای ضعف های امنیتی و سیاسی می بینند خطر استفاده از آن را افزایش می دهند. شانس اینکه بازیگران غیردولتی یک حمله سایبری را هدایت کنند و یا از سلاح های کشتارجمعی استفاده کنند نیز افزایش می یابد.

نتایج بهترین و بدترین چالش های بین المللی 2030
گسترش سلاح های هسته ای
بدترین اتفاق : ایران و کره شمالی موجب علاقه دیگران در گسترش سلاح های هسته ای میشوند.تروریست ها و عناصر افراطی به سلاح های هسته ای دست پیدا میکنند و باعث فرسایش و عبور از NPT و بطور کلی شکست نظم و سیستم بین المللی میشوند
بهترین اتفاق : ایران و کره شمالی از افزایش سلاح های کشتار جمعی منصرف میشوند و گروه های تروریستی دیگر به سلاح های کشتار جمعی دست پیدا نمیکنند. غرب بر سر کشورهای در معرض تهدید هسته ای، چتر حمایت هسته ای خود را باز میکند.
آینده گسترش سلاح های هسته ای ایران و کره شمالی میتواند باعث ایجاد رقابت تسلیحاتی در منطقه شوند.جامعه بین المللی میتواند مانع همکاری چندجانبه ایران و کره شمالی شود و این امر موجب تقویت پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای میشود

سیاست خارجی آمریکا نسبت به جمهوری اسلامی ایران تضعیف ایران در 3 مقوله میباشد.تضعیف ایران در میان همسایگانش ، به تصویر کشیدن ایران در جامعه جهانی به عنوان عامل بی ثبانی در نظم جهانی و تغییر یا اصلاح حکومت جمهوری اسلامی ایران.

منابع تصمیم گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بصورت چند متغیره شکل می گیرد . دوره 8 ساله اعتدال دکتر حسن روحانی روبه اتمام است و آنچه برآورد نتایح نظرسنجی ها و افکار عمومی است اقبال مردم به مقاومت در دولت سیزدهم است. 
ج.ا.ا ایران همواره عامل تهدیدی در منطقه از نگاه آمریکایی ها بوده ست و بدنبال تغییر رفتار و حتی بعضا تغییر در ماهیت نظام در ایران بوده است.آنچه که موفق یا ناموفق بودن تاکتیک و تکنیک های آمریکایی هارا مشخص میکند، میزان دستیبابی آنها به اهداف و استراتژیشان است. از طرح خاورمیانه جدید بوش پسر تا فشار حد اکثری ترامپ نشان داده است که انعطاف ها و رویکردهای ج.ا.ا توانسته نسبت به گفتمان های آمریکایی فائق بیاید.
ما در حالی وارد دولت سیزدهم در ایران میشویم که عوامل تهدیدزا نسبت به ایران تقریبا دفع و حتی منقضی شده اند؛ به عنوان مثال جنگ 33 روزه لبنان موجب تقلیل و تغییر در طرح خاورمیانه بزرگ شد.  و یا تغییری در ماهیت نظام بعد از 4 سال از روی کار آمدن ترامپ نداشته ایم و حتی موجب همبستگی و آمریکاستیزی در جامعه ایرانی شد.


سیاست ایران در قبال آمریکا در برنامه هسته ای 
آنچه که انتظار میرود در آینده دولت سیزدهم و چگونگی رویکرد آن با آمریکا را برای ما مشخص کند، قطعا برجام از عوامل تاثیر گذار در این سیاست است. راهبرد ایران برای اطمینان خاطر به جامعه بین المللی و مهمتر از همه حفظ شرکای راهبردی خود نظیر چین و روسیه و دفع ایران هراسی در افکار سران و مردم منطقه پایبند به برجام خواهد بود. مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در بیانیه گام دوم از تصحیح خطاها و عبرت و تجربه از گذشته2 به عنوان اصلی در جهت رسیدن به اهداف انقلاب اسلامی یاد میکند. بر این اساس اگر دولت سیزدهم در سیاست خارجی خود از گفتمان مقاومت پیروی کند، قطعا به مشابه دولت نهم و دهم نخواهد بود تجربه تلخ قطعنامه های مداوم و تنهایی ایران در شورای امنیت سازمان ملل موجب تعادل در سیاست های اتخاذی دولت آینده خواهد شد و الگوی تنش زدایی در کنار مقاومت (اولویت بر مقاومت) راهبرد و رویکرد گفتمان دولت سیزدهم خواهد بود.از طرفی تکیه به غرب و دوری از همسایگان (بطور مثال: عدم سفر به سوریه طی 8 سال) موجب بی اعتمادی همسایگان و شرکای راهبری ایران نظیر چین و روسیه شده است و دولت سیزدهم با رویه ای پسا آمریکایی 3 درمنطقه و گفتمان خود اهداف خود را دنبال میکند.


سیاست ایران در قبال آمریکا در منطقه 
مولفه دیگری که ایرانی تهدیدزا در میان افکارعمومی همسایگان به تصویر میکشد، نگاهی ابزارگونه ایران به محور مقاومت است؛به این صورت که نظام ایران برای درگیر نکردن خود در مرزهای سیاسی اش گروه های نیابتی را بصورت ابزاری جهت مقابله با دشمنان خود پرورش داده است، فلذا نظام ج.ا.ا برای مقابله با خیزش مردم جهان عرب علیه خودش و ایجاد همبستگی و ممانعت از تحریف وقایع حاکم بر منطقه نیاز به همکاری های اقتصادی و سیاسی با سران منطقه دارد تا نظام ایران از یک رقیب و تهدید تبدیل به شریک اقتصادی- سیاسی شود و به این نحو میتواند جایگاه آمریکا را در منطقه و همسایگان خود متزلل کند.
عامل دیگری که بقای هژمونی آمریکا را در منطقه تضمین کرده وجود اسرائیل است،آمریکا برای بقای این رژیم و حضور بالفعل خود در منطقه نیاز به عادی سازی روابط با سایر دولت های عرب دارد، اما آنچه مطلوب نظام ایران است خروج کامل آمریکا از منطقه و به چالش کشیدن ماهیت رژیم صهیونیستی است.از سیاست های آمریکا در انتشارات شورای اطلاعات ملی آمریکا تضعیف گروه های مقاومت و دولت مرکزی سوریه و ایران است که با رویکرد فشار حداکثری و تنزل موقعیت اقتصادی و تحریم آنها به سرانجام میرسید، مدنظر بود اما آتش بس یکطرفه رژیم صهیونیستی در برابر مقاومت غزه نشان از درک غیردقیق از شرایط محور مقاومت است. آینده تقابل ایران – آمریکا در محور مقاومت احتمال میرود به مردم منطقه و رویکرد توسعه فردی4 بازگردد و تلاش نظام آمریکا برای ایجاد هراس از حضور و قدرت ایران در منطقه است؛ اما رویکرد دولت ایران بجای 8 سال عدم سفر به سوریه میتواند تغییر کند و محور مقاومت از جنبه امنیتی و نظامی تبدیل به جنبه هویتی شود و موجب همبستگی ملت ها با ملت ها و دولت ها شود.


سیاست ایران در قبال آمریکا در دموکراسی 
روی برگردانی مردم از دولت فعلی جز عوامل درونی، تحت تاثیر توپخانه رسانه ای آمریکا هم بوده است.به جرات میشود گفت بعد از روی کار آمدن مجلس اصولگرا تصمیم جامعه و حتی نمایندگان محترم استیضاح دولت دکتر روحانی بوده است؛ اما استیضاح و عزل رییس جمهور جز به آشقتگی سیاسی در ایران تعبیر و تفسیر نمیشود و هدف آمریکا هم دامن زدن به تنش های سیاسی درون کشور و زیر سوال بردن دموکراسی در ایران است. رویکرد آمریکا در قبال دموکراسی در ایران مشروعیت زدایی از رییس جمهور دولت سیزدهم است که با توجه به احتمال مشارکت پایین در انتخابات این امر ممکن است. از طرف دیگر دولت ایران برای مقابله با این فشار ها به سمت حرکت های نمادین و بسیج مردم در حمایت از دولت و انزجار از آمریکا برای رسیدن به اهداف مقابله با آمریکا میتواند بکار بگیرد.

* دانشجوی ارشد مطالعات خاورمیانه دانشگاه جامع امام حسین(ع)

 

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

تمامی حقوق برای مجله ایرانی روابط بین الملل محفوظ است ©2024 iirjournal.ir. All Rights Reserved

Please publish modules in offcanvas position.