مریم اختیاری: کارشناس ارشد اقتصاد
رضاکدخدازاده: عضو هیئت تحریریه
هفتادمین اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد از 28 سپتامبر (6 مهر) تا 3 اکتبر (11 مهر) برگزار خواهد شد. مطابق با قوانین در نشست سالیانه تمام روسای کشورهای عضو سازمان ملل متحد (193 کشور) میتوانند در مورد مسائل گوناگون بینالمللی سخنرانی کنند. بر اساس برنامه اعلام شده از سوی سازمان ملل در نشست مجمع عمومی امسال سران ایران، آمریکا، چین، روسیه و فرانسه سخنرانان روز افتتاحیه خواهند بود.
در مدت زمان برگزاری اجلاس، همواره فرصتی فراهم میگردد که کشورها در زمینههای گوناگون به مذاکرات دو و چندجانبه با یکدیگر بپردازند به طوری که در این مدت انواع دیپلماسی در سطوح مختلف مشاهده میشود.
آنچه اجلاس پیش روی را برای ایران نسبت به گذشته متمایز میکند انجام توافق جامع هستهای است که منجر به صدور قطعنامه 2231 و خروج ایران از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد شده است. بر این اساس ایران دیگر از سوی سازمان ملل تهدیدی بر علیه صلح و امنیت بینالملل نیست و اجماع جهانی بر علیه ایران به طور کامل از میان رفته است.
این شرایط موقعیت مناسبی را برای ایران فراهم میکند که در اجلاس امسال با دیپلماسی پویا در زمینههای گوناگون مذاکرات دو و چندچانبه را با کشورهای مختلف در دستور کار خود قرار دهد.
اقتصاد بدون شک مهمترین عرصهای است که لازم است دستگاه دیپلماسی ایران توجه ویژهای به آن مبذول کند. ورود به سازمان تجارت جهانی از جمله موارد مهمی است که دستگاه دیپلماسی ایران میتواند در طول برگزاری اجلاس آن را در نظر بگیرد و به انتظار 25 ساله ایران در این زمینه پایان دهد. این مدت زمان طولانی در حالی است که میانگین زمان مذاکرات کشورهای مختلف برای الحاق به آن در حدود ۷ سال بوده است.
اولین درخواست ایران برای پیوستن به WTO در آگوست سال 1996 انجام شد. به دلیل مشکلاتی که ایران در آن برهه از زمان با نظام بینالملل داشت، درخواست ایران چندان مورد توجه قرار نگرفت. در نهایت سال 2005 ایران به عنوان عضو ناظر سازمان تجارت جهانی پذیرفته شد. اما از این زمان به بعد به دلیل عدم اهتمام جدی از سوی دولت نهم و آغاز دوران تقابل هستهای خاصه مسائل مربوط به تحریمها، پیوستن ایران به WTO دیگر محلی از اعراب نداشت.
با آغاز به کار دولت یازدهم یکی از برنامههای اعلامی از سوی حسن روحانی پیوستن ایران به WTO بود. پس از انجام توافق هستهای، وزیر صنعت دولت وی در سفر به وین اعلام کرد که ایران پس از توافق آماده ورود به سازمان تجارت جهانی است. پیوستن ایران به WTO به عنوان یک مصداق عینی و عملی از تعامل با اقتصاد جهانی است که در شعارهای دولت به چشم میخورد. دوران پساتوافق فرصت مناسبی را فراهم کرده است که امکان عملی شدن این خواسته از هر زمان دیگری مهیاتر باشد.
در سپهر کنشهای دیپلماتیک ایران برای پیوستن به WTO دولت و دستگاه دیپلماسی کشور لازم است دو نکته مهم در این زمینه را مدنظر قرار دهد:
نکته اول مربوط به تجربه ایران از عضویت ناظر در سازمان تجارت جهانی است که حاصل شرایط توافق هستهای در آن مقطع بود. در آن زمان، پایان یافتن تخاصم هستهای، شرایط ایران را برای ورود به صحنه بینالملل فراهم کرد و ایران فرصت یافت تا بتواند فعالیتهای دیپلماتیک خود را در صحنههای دیگری جز مساله هستهای به کار گیرد. توافق مزبور زمینهای را فراهم کرد که ایران از طریق مذاکرات مستقیم با کشورهای اروپایی خاصه کشور فرانسه توانست به طور غیرمستقیم رضایت آمریکا -که مانع اصلی عضویت ایران به WTO بود- به دست آورد و در نهایت به عنوان عضو ناظر به سازمان بپیوندد.
نکته بعدی مربوط به نقش مهم متغیر شخصیت در پیشبرد اهداف سیاست خارجی است. جیمز روزنا متفکر روابط بینالملل در تبیین منابع سیاست خارجی، متغیر شخصیت و فرد را از منابع اصلی در برونداد یک رفتار در سیاست خارجی برشمرده است. وجود همزمان عناصر بینش، قدرت، تعقل، اخلاق و همچنین تسلط فنی، حقوقی، علمی و آکادمیک در عرصه دیپلماسی، در تیم هستهای ایران، منجر به بروز رفتار دیپلماتیک جدیدی از سوی کشور شد که نشان داد در تمامی حوزهها خواهان تعامل جدی با جهان است و تمامی مساعی خود را در راستای تعامل با نظام بینالملل به کار خواهد بست.
تیم دیپلماسی ایران میتواند در مساله پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی نقش کاتالیزور را ایفا کند. این نقش کمک شایانی به ادامه فعالیتهای دیپلماتهای اقتصادی کشور خواهد کرد که برای پیشبرد برنامه پیوستن به سازمان تجارت جهانی باید با نمایندگان 160 کشور عضو مذاکره کنند. دیپلماسی اقتصادی در مدت زمان برگزاری اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد فرصت مناسبی است که گام بلندی برای پیوستن به WTO برداشته شود.
تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل