مترجم: روح الله سوری عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

 
Simon Watkins

در ماه اوت گذشته محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه ایران با همتای خود وانگ لی به منظور ارائه نقشه راهی برای مشارکت راهبردی 25 ساله میان ایران و چین که توافق اولیه آن در سال 2016 میان دو کشور امضا شده بود دیدار کرد.اویل پرایس توانسته است به بخش هایی از این توافقنامه که در اختیار عموم قرار داده نشده است دست پیدا کند:

هفته گذشته در یک نشست در استان گیلان، محموداحمدی نژاد رییس جمهور پیشین ایران برای اولین بار اشاراتی به برخی بخش‌های محرمانه این توافقنامه داشت، وی در این باره اظهار داشت که وارد شدن به یک توافق‌نامه پنهانی با طرف‌های خارجی بدون در نظر گرفته شدن خواست مردم و منافع ملی اقدامی غیرقابل قبول به حساب می‌آید و مردم ایران آن را به رسمیت نخواهند شناخت.

بر اساس منابع نزدیک به وزارت نفت ایران، چین همچنین یک بخش نظامی جدید نیز به این توافقنامه افزوده است که می‌تواند پیامدهای قابل توجه امنیتی در سطح جهان به همراه داشته باشد.

یکی از بندهای توافقنامه امضا شده میان ایران و چین، سرمایه گذاری 280 میلیارد دلاری چین در بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران می‌باشد که در طی دوره 5 ساله به انجام خواهد رسید. همچنین یک سرمایه گذاری 120 میلیارد دلاری برای بازسازی و ارتقاء زیرساخت‌های حمل و نقل و تولید در ایران از دیگر بندها و مفاد این توافقنامه می‌باشد. اما در قبال این (امتیازات) چیزی که چین از ایران دریافت خواهد کرد این مساله خواهد بود که شرکت‌های چینی برای تمام پروژه‌های جدید و یا پروژه‌های ناتمام در حوزه‌های نفت، گاز و پتروشیمی، می‌بایست از سوی ایران به عنوان گزینه نخست برای انجام این پروژه‌ها در نظر گرفته شوند.

بر طبق این توافقنامه چین، نفت گاز و یا محصولات پتروشیمی ایران را می‌تواند با یک تخفیف حداقل 12 درصدی نسبت به میانگین قیمت این محصولات در بازارهای جهانی و همچنین یک تخفیف 6 تا 8 درصدی برای جبران خسارت خریداری نماید. علاوه بر این چین این حق را خواهد داشت که پرداخت پول به ایران را تا دو سال به تاخیر بیندازد و پرداخت‌ها را با ارزهای نرم به دست آمده از تجارت خود با کشورهای افریقایی و یا کشورهای استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی بپردازد این اقدام بدان معنا خواهد بود که با توجه به نرخ مبادله این ارزها با ارزهای سخت( رایج) توسط ایران، چین در اینجا نیز به دنبال دریافت یک تخیفف 8 تا 12درصدی می‌باشد که در مجموع می‌توان از برخورداری چین از یک تخفیف 32 درصدی در ازای خرید نفت و گاز از ایران سخن گفت.

از جمله موارد دیگر این توافقنامه می توان به مشارکت چین در تقویت زیرساخت‌های ایران اشاره نمود که با پروژه یک جاده یک کمربند چین همراستا می باشد. در همین راستا اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری ایران سال گذشته هنگام ارائه پیش نویس این طرح به رهبر ایران از توافق دو کشور ایران و چین برای ساخت یک مسیر قطار برقی به طول 900 کیلومتر از تهران تا مشهد سخن گفته بود. جهانگیری همچنین در این جلسه از احداث یک خط آهن قطار سریع السیر میان تهران، قم و اصفهان و اتصال آن به راه آهن تبریز خبر داده بود. تبریز محل قرارگیری برخی از سایت های مرتبط با نفت و گاز و پتروشیمی ایران است و نقطه آغاز خط لوله گاز تبریز- آنکارا می‌باشد که می‌تواند نقش مهمی در جاده ابریشم جدید از طریق اتصال سین کیانگ به ترکیه و اروپا ایفا کند.

در حال حاضر موضوع دیگری نیز به این توافق نامه افزوده شده است که می‌تواند توازن قدرت و ژئوپلیتیک در خاورمیانه را تحت تاثیر خود قرار دهد. هفته گذشته رهبری ایران با افزوده شدن برخی مفاد نظامی که از سوی سپاه پاسداران پیشنهاد شده بود موافقت نمود که این موضوع شامل همکاری کامل دریایی و هوایی میان ایران و چین می‌باشد که روسیه نیز در آن نقشی کلیدی ایفا خواهد کرد.

بر همین اساس قرار است که یک نشست در هفته دوم ماه اوت میان مقامات ایرانی با همتایان روس و چینی خود به منظور دستیابی به توافق در مورد جزئیات باقی مانده برگزار شود و پس از نهم نوامبر آینده جنگنده‌ها، بمب افکن‌ها، و هواپیماهای ترابری روسیه دسترسی نامحدودی به پایگاه‌های ایران خواهند داشت. این موضوع با استفاده از امکانات دومنظوره ساخته شده در فرودگاه‌های همدان، بندعباس، آبادن و چابهار آغاز می‌شود. کشتی‌های نظامی چین و روسیه  همچنین می‌توانند از امکانات دومنظوره ساخته شده در بنادر چابهار، بوشهر و بندر عباس استفاده کنند.

برنامه‌های نظامی درنظرگرفته شده در این توافق با قابلیت‌های جنگ الکترونیکی روسیه و چین شامل هر سه حوزه پشتیبانی،حمله و حفاظت الکترونیکی همراه خواهد شد که خنثی سازی سیستم C4ISR ناتو بخشی از اهداف اولیه آن می‌باشد همچنین استقرار سیستم دفاعی اس -400 روسیه به منظور مقابله با حملات اسرائیل و آمریکا و سیستم کاراسوخای 2و4 که کارایی آنها در سوریه به اثبات رسیده است نیز بخشی دیگر از برنامه‌های توافق شده میان ایران، چین و روسیه است. بر اساس دیگر اطلاعات به دست آمده تبادل و آموزش نیروهای نظامی نیز بخش دیگری از این توافقنامه می‌باشد که بر اساس آن سالانه 110 نفر از نیروهای سپاه پاسداران ایران برای دریافت آموزش‌های لازم به چین و روسیه خواهند رفت و همین تعداد نیز از روسیه و چین در ایران حضور خواهند داشت.

شایان ذکر است که سیستم جنگ الکترونیکی ایران می‌تواند با سیستم فرماندهی استراتژیک جنوبی روسیه واقع در روستوف اون دون و در نهایت به سیستم مرکزی چین ارتباط داده شود. همچنین یکی از سامانه‌های جنگ الکترونیکی روسیه در بندر چابهار مستقر خواهد شد که این قابلیت را دارد تا پدافند هوایی عربستان و امارات متحده عربی را دچار اختلال کند.

نشانه ای از آنچه قرار است ایران در عوض همکاری خود با چین و روسیه به دست آورد را هفته گذشته در نشست شورای امنیت سازمان ملل می‌توان مشاهده کرد جایی که نماینده دایم چین در سازمان ملل خطاب به آمریکا خواست که این کشور به تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه خود علیه ایران پایان دهد وی همچنین در این نشست ریشه مشکلات کنونی را خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران و اعمال تحریم‌ها علیه این کشور عنوان نمود و با تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که در اکتبر پایان می‌پذیرد مخالفت کرد. نماینده چین در سازمان ملل همچنین بر تلاش‌ها برای حفظ برجام  تاکید کرد و برجام را توافقی  قانونی و الزام آور اعلام نمود که توسط سازمان ملل مورد تایید قرار گرفته است.

حمایت چین را باید یکی از دلایل و انگیزه‌های ایران برای بخش‌های مخفی توافق سال گذشته در نظر گرفت چرا که چین به همراه روسیه دو پنچم اعضای دارای حق وتو در شورای امنیت را تشکیل می‌دهند. همچنین صرفنظر از این گونه حمایت‌های چین و سرمایه گذاری  400 میلیارد دلاری این کشور در ایران، یکی دیگر از دلایل موافقت ایران با نفوذ چین و روسیه ضمانت‌های چین در رابطه با نفت و گاز و پتروشیمی ایران می‌باشد.

 تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل