روح الله سوری عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

نوشته شده توسط باربارا  اسلاوین*

دو سال قبل وقتی پرزیدنت ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران کنارکشید قول داد که اعمال سیاست فشار حداکثری علیه ایران نتایج بهتری را نسبت به ماندن در برجام (برای آمریکا) به همراه خواهد داشت.

اما تحریم‌های اعمال شده از سوی دولت آمریکا علیه ایران علیرغم اینکه به تنزل و رکود فاجعه بار اقتصاد در ایران منجر شده است نه تنها ایران را مجبور به اصلاح سیاست‌های خود نکرده بلکه اوضاع را نیز پیچیده‌تر نموده است:

1-دونالد ترامپ در سخنرانی خود در هشتم می 2018 قول داده بود که سیاست جدید وی به از بین بردن تهدید برنامه موشک‌های بالستیک ایران کمک می‌کند و فعالیت‌های تروریستی این کشور در سراسر جهان را متوقف خواهد کرد. همچنین از دیدگاه ترامپ دنبال کردن چنین سیاستی از تهدیدات ایران در خاورمیانه ممانعت به عمل خواهد آورد.

اما علیرغم آنچه ترامپ مورد اشاره قرار داده است، ایران همچنان برنامه‌های موشکی خود را تداوم بخشیده و اخیرا نیز یک ماهوراه را در مدار قرار داده است. همچنین تنش‌های میان ایران و آمریکا در منطقه خلیج فارس و در کشور عراق در حال حاضر دو کشور را به لبه پرتگاه جنگ نزدیک نموده است. بعلاوه لازم است توجه داشته باشیم که در نتیجه این تنش‌ها آمریکا ممکن است مجبور به ترک عراق شود که چنین وضعیتی عملا باعث آسیب پذیری بیشتر در برابر ایران خواهد شد.

2-پس از گذشت یکسال از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ( برنامه جامع اقدام مشترک – برجام) ایران اکنون به مقدار کافی اورانیوم کمتر غنی شده برای ساخت سلاح هسته‌ای دسترسی دارد و همچنین غنی سازی در سایت زیرزمینی فردو را نیز از سر گرفته است.

درصورتی که آمریکا بخواهد از طریق مکانیسم ماشه بازگشت تحریم‌ها را عملی کند پاسخ احتمالی ایران به چنین تلاشی می‌تواند خروجش از توافق هسته‌ای و "ان پی تی" و دنبال کردن راهی باشد که کره شمالی در سال  2003 برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای خود در پیش گرفت.

3-سیاست در پیش گرفته شده توسط آمریکا باعث تعمیق اختلاف و شکاف ما با متحدان اروپایی‌مان شده که قویا خواهان حفظ برجام می‌باشند. تجربه نشان داده که فشار بر ایران تنها زمانی نتیجه خواهد داد که اولا این فشار چندجانبه و (مورد حمایت دیگران) باشد و دوما دارای اهداف واقعی و دست یافتنی باشد. همکاری و مشارکت اروپا برای نتیجه بخش بودن تحریم‌ها و تلاش‌های دیپلماتیک مساله‌ای ضروری است.

4- ترامپ به خاطر مجبور کردن دیگر کشورها برای پیوستن به سیاست فشار حداکثری علیرغم ترجیحات و خواست این کشورها، باعث گردیده که تحریم‌ها به عنوان یک ابزار سیاست خارجی کارایی خود را ازدست بدهد. تحریم‌ها همانند آنتی بیوتیک‌ها هستند و در صورت استفاده بیش از حد لازم، اثر ضعیفی برجای خواهند گذاشت، زمانی که آمریکا  به تحمیل این تحریم‌ها در آینده نیاز داشته باشد ممکن است اثر حداقلی داشته باشند.

5-کناره گیری ترامپ از توافق هسته‌ای به بی اعتبارشدن دولت حسن روحانی و در مقابل تقویت نیروهایی منجر شده است که بطور خصمانه‌ای مخالف بهبود روابط میان ایران و آمریکا می‌باشند.

سال بعد در ایران به احتمال زیاد شاهد روی کارآمدن دولتی خواهیم بود که تحت حضور آن مذاکره برای یک توافق یهتر حتی در صورت انتخاب جو بایدن به ریاست جمهوری آمریکا سخت تر از قبل خواهد بود و زمان طلایی گفتگو برای دستیابی به برجام دوم برای حل مناقشات منطقه‌ای و دیگر مسایل از بین خواهد رفت.

این نتایج زیان بار در زمان پاندمی کووید- 19 به خوبی آشکار گردید زمانی که این بحران می‌توانست ترامپ را به سمت یک مجوز برای سست کردن تحریم‌ها ترغیب کند. اما علیرغم قرارنگرفتن دارو و غذا در ذیل تحریم‌ها، آمریکا در کاستن از رنج مردم در این وضعیت سخت شیوع کرونا شکست خورد چرا که این کشور مانع از  موافقت با درخواست ایران برای دریافت وام 5 هزارمیلیارد دلاری از صندوق بین المللی پول و همچنین دسترسی این کشور به سپرده‌های مسدود شده‌اش در بانک‌های خارجی شد.

اکنون دوسال پس از خروج آمریکا از برجام، قطع نظر از وزیر امورخارجه آمریکا( مایک پمپئو) و یک مشت نئومحافظه کار در واشنگتن، حامیان اندکی در این رابطه می‌توانید پیدا کنید. در میان متحدان آمریکا این تنها اسرائیل است که برای یک سیاستی که جز فشار نتیجه‌ای دربرنداشته است همچنان دست می‌زند.

مایک پومپئو اکنون در حال تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی متعارف ایران می‌باشد که مهلت آن در اکتبر 2020 به پایان خواهد رسید. او بطور متزورانه و ابهام آلودی در رابطه با شراکت آمریکا در توافقی صحبت می‌کند که دو سال پیش این کشور بصورت یکجانبه از آن خارج شده است. ایالات متحده تهدید کرده است در صورتی که شورای امنیت سازمان ملل این خواسته آمریکا را رد کند( عمدتا بر اثر وتوی چین یا روسیه) این کشور از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تمامی تحریم‌هایی که براساس برجام برداشته شده اند استفاده خواهد کرد. این یک اشتباه فاحش از سوی آمریکا خواهد بود و در آینده هرگونه احتمال بازگشت به یک توافق را سخت تر خواهد کرد.

 بازنده این استراتژی نقش و قدرت قانونی آمریکا و نهایتا رهبری این کشور خواهد بود. فهم نتایج این رفتار وخامت بار ترامپ که در آینده کشورهای کمتری از خواسته های آمریکا پیروی خواهند کرد سخت نیست.

*باربارا اسلاوین مدیر بخش "آینده ایران"در شورای اتلانتیک می باشد.