انرژی در دنیای پس از همه گیری

- مایکل تی کلر

ترجمه محمد زندی زیارانی

عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

تحلیل گران انرژی مدتها بر این باور بودند که در گذر زمان، با توجه به نگرانی فزاینده بین المللی در مورد تغییرات آب و هوایی، تغییر بنیادینی در منابع جهانی انرژی رخ خواهد داد. نتیجه آن: یک نظام سازگار سبز و کمتر مخرب نسبت به آب و هوا می باشد. در این آینده متصور، سوخت های فسیلی جای خود را به انرژی های تجدیدپذیر میدهند، و در همین حال نفت، گاز و ذغال سنگ در معادلات جهانی انرژی به حاشیه می روند. به عنوان مثال، در گزارش سال 2019 اانرژی، آژانس بین المللی انرژی پیش بینی کرده است که تا سال 2040 ، انرژی های تجدیدپذیر در نهایت جایگزین نفت به عنوان منبع شماره یک انرژی خواهند شد، و ذغال سنگ تا حد زیادی به عنوان یک منبع سوخت دیگر مطرح نخواهد بود. در اثر بروز ویروس Covid-19، ممکن است دیگر لازم نباشد 20 سال دیگر صبر کنیم تا چنین اتفاقی رخ دهد – چراکه این اتفاق در حال حاضر در حال وقوع می باشد.
بنابراین نفس بکشید و در میان همه خبرهای بد در مورد یک بیماری همه گیر جهانی، این را در نظر بگیرید: وقتی صحبت از انرژی به میان می آید، آنچه انتظار می رفت حداقل دو دهه در خوش بینانه ترین سناریو IEA رخ دهد، اکنون فقط در مدت کوتاهی در حال رخ دادن می باشد. از شواهد موجود، این به نظر می رسد که تأثیرات Covid-19 در حال تغییر شکل معادله انرژی جهان در کنار چیزهای دیگر، به روش های غیر منتظره می باشد.
اینکه انرژی به شدت تحت تأثیر بیماری همه گیر قرار خواهد گرفت، جای تعجب ندارد. از این گذشته، مصرف سوخت به طور تنگاتنگی با فعالیت های اقتصادی مرتبط می باشد و Covid-19 بخش اعظمی از اقتصاد جهان را متوقف نموده است. با تعطیل شدن کارخانه ها، ادارات و مشاغل دیگر، طبعاً تقاضای انرژی کمتری برای انواع مختلف آن وجود دارد. اما تأثیرات این "همه گیری" بسیار فراتر از این است، زیرا مکانیسم های مقابله ای اصلی ما - فاصله اجتماعی و الزامات ماندن در خانه - پیامدهای خاصی بر مصرف انرژی دارد.
از نخستین و چشمگیرترین این موارد، کاهش چشمگیر تکان دهنده در پروازها، رفت و آمد خودرو و مسافرت در تعطیلات می باشد – یعنی فعالیت هایی که سهم زیادی از مصرف روزانه سوخت را به خود اختصاص می دهد. به عنوان مثال مسافرت هوایی در ایالات متحده نسبت به سال گذشته 95 درصد کاهش یافته است. در همین زمان، مصرف شخصی برق برای کار از راه دور، یادگیری از راه دور، مکالمات گروهی و سرگرمی افزایش یافته است. به عنوان مثال، در ایتالیا که سخت گیری بالایی اعمال شده، مایکروسافت گزارش می دهد که استفاده از خدمات ابری اش برای جلسات تیمی - با مصرف ناموزون برق - 775٪ افزایش یافته است.
تمام اینها، واکنشی موقت به این بیماری همه گیر است. علیرغم اعلام مقامات دولتی و مشاوران علمی آنها مبنی بر بازگشت به شرایط عادی، به طور فزاینده ای آشکار می شود که بسیاری از اقدامات مرتبط با این بیماری همه گیر، برای مدتی طولانی ادامه خواهد یافت و در برخی موارد، ممکن است به طور دایمی تداوم یابند. فاصله گذاری اجتماعی احتمالاً برای ماه های متمادی، اگر نه سالها، به عنوان هنجار باقی می ماند، و حضور در پارک ها موضوعی و رویدادهای مهم ورزشی که معمولاً مستلزم رانندگی زیادی می باشد، محدود خواهد بود. بسیاری از ما نیز به کار در خانه عادت کرده ایم و ممکن است عجله ای برای شروع مجدد آمد و شد 30 ، 60 یا 90 دقیقه ای برای رفتن روزانه به محل کار را نداشته باشیم. برخی دانشکده ها و دانشگاه ها، که همچنان تحت فشار مالی متنوعی قرار دارند، ممکن است کلاس های حضوری را برای بسیاری از موضوعات تعطیل نموده و بیشتر به آموزش از راه دور تکیه نمایند.
مهم نیست که این بیماری همه گیر در نهایت چگونه به سرانجام می رسد، جهان پس از Covid-19 شکلی کاملا" متفاوت با قبل از همه گیری خواهد داشت و مصرف انرژی نیز در این راستا خواهد بود و بیشتر تحت تأثیر تحولات پیش رو خواهد بود. پیش بینی های گسترده ای در مورد مشخصه انرژی پس از کورونا ویروس صورت خواهد پذیرفت، اما مطمئناً یک چیز ممکن به نظر می رسد: انتقال بزرگ، برای جلوگیری از بدترین نتایج تغییرات آب و هوایی که در ابتدا پیش بینی می شد دهه ها بعد تر از این زمان باشد، با سرعت قابل توجهی در حال رخ دادن می باشد، حتی اگر این اتفاق به قیمت ورشکستگی گسترده و بیکاری طولانی مدت برای میلیون ها نفر منجر شود.
سلطه نفت در معرض خطر
با به پایان رسیدن سال 2019 ، بسیاری از تحلیلگران انرژی تصور می کردند که نفت در دهه 2020 همچنان بر چشم انداز جهانی سلطه داشته باشد، همانطور که در دهه های اخیر رخ داد و منجر به انتشار مقادیر بیشتری از کربن به جو گردید. به عنوان مثال، در گزارش سال 2019 بین المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی (EIA) وزارت انرژی ایالات متحده پیش بینی کرده است که مصرف جهانی نفت در سال 2020 به 102.2 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. این مقدار حدود 1.1 میلیون بشکه از سال 2019 بالاتر خواهد بود و دومین سال را که در آن میزان مصرف جهانی از آستانه قابل توجه 100 میلیون بشکه در روز فراتر خواهد رفت را پشت سر می گذارد." EIA" پیش بینی نمود که تقاضای جهانی همچنان به صعود خود ادامه دهد و تا سال 2025 مصرف جهانی به 104 میلیون بشکه در روز و در سال 2030 به 106 میلیون بشکه در روز برسد.
در رسیدن به چنین پیش بینی هایی، تحلیلگران انرژی تصور می كنند كه عوامل موثر در مصرف نفت در سال های آتی به رشد خود ادامه خواهند داد : رشد مالکیت خودرو در چین، هند و سایر كشورهای در حال توسعه؛ افزایش روزافزون حمل و نقل با افزایش قیمت املاک و مستغلات که مردم را مجبور به زندگی دورتر از مراکز شهر می نماید، و افزایش سفرهای هوایی به ویژه در آسیا. این عوامل تصور می شد بیش از مقداری باشند که هر نوع کاهش تقاضا ناشی از اولویت بیشتر خودروهای برقی در اروپا و چند مکان دیگر را جبران نمایند. همانطور که غول نفتی BP در چشم انداز انرژی خود برای سال 2019 بیان نموده، " تمام افزایش تقاضا، ناشی از رشد طبقه متوسط در اقتصادهای در حال توسعه آسیایی می باشد."
حتی در ماه ژانویه، با شروع گسترش کرونا ویروس از چین به سایر کشورها، تحلیلگران انرژی تصور تغییر کمی در چنین پیش بینی هایی را داشتند. آژانس بین المللی انرژی IEA ، با گزارشی از "ادامه حرکت شدید" در مصرف نفت در میان کشورهای مهم در حال توسعه، بار دیگر بر این باور تأکید نمود که مصرف جهانی روزانه بیش از یک میلیون بشکه در سال 2020 رشد خواهد داشت.
در حال حاضر لحن این نهاد تغییر نموده است. در جدیدترین گزارش بازار نفت، پیش بینی شده است که مصرف جهانی نفت در ماه آوریل با 29 میلیون بشکه در روز در مقایسه با ماه مشابه سال قبل، کاهش خواهد یافت. به هر حال این افت معادل کل مصرف نفت 2019 توسط ایالات متحده، کانادا و مکزیک است. با این حال، تحلیلگران IEA تصور می کردند که همه اینها فقط یک پدیده گذرا خواهد بود. در همان گزارش، همچنین پیش بینی شده است که فعالیت اقتصادی جهانی در نیمه دوم سال جاری میلادی دوباره آغاز می شود و تا ماه دسامبر، میزان مصرف نفت با کمی اختلاف در حدود سطح مصرف قبل از کورونا ویروس خواهد بود.
با این وجود، شاخص های دیگر نشان می دهد که چنین پیش بینی های به دور از واقعیت خواهند بود. احتمال اینکه میزان مصرف نفت به سطح سالهای 2018 یا 2019 نزدیک شود و تا اواخر سال یا حتی در اوایل سال 2021 نزدیک شود، اکنون به طرز چشمگیری غیر واقعی است. در حقیقت، جای تردید است که پیش بینی های قبلی درباره رشد پایدار آینده تقاضای نفت، تحقق یابد.

اقتصاد جهانی پراکنده
در آغاز، با شرایط سطح مصرف قبل از Covid-19 ، بازگرداندن منطقی سریع اقتصاد جهانی آنگونه که پیش می رفت، متصور بود، که رهبری آن را آسیا در اختیار داشت. در حال حاضر ، هیچ شواهدی دال بر رخداد چنین پیش بینی وجود ندارد.
صندوق بین المللی پول در گزارش خود در چشم انداز اقتصاد جهانی در آوریل پیش بینی کرد که رشد اقتصاد جهانی در سال 2020 با کاهش 3 درصدی مواجه خواهد بود (که این امر می تواند یک ارزیابی کمتر از واقع را نشان دهد) و تأثیرات شدید این بیماری همه گیر، از جمله بیکاری گسترده و عدم موفقیت در تجارت، به سال 2021 یا فراتر از آن ادامه خواهد یافت. به باور همه، ضرر تجمیعی تولید ناخالص داخلی جهانی در سالهای 2020 و 2021 ، به واسطه این بیماری همه گیر، حدود 9 تریلیون دلار خواهد بود، مبلغی بیش از جمع اقتصادهای ژاپن و آلمان ( و این فرض مطرح می باشد که کرونا ویروس تا اواخر سال 2020 یا 2021 ، به مانند "آنفولانزای اسپانیایی" در سال 1918 ، دوباره با شدت جدی تر بازخواهد گشت).
این شاخص و سایر داده های اخیر حاکی از آن است که هرگونه مفهوم چین ، هند و سایر کشورهای در حال توسعه با این مضمون که به زودی مسیر صعودی مصرف نفت خود را از سر می گیرند و صنعت نفت جهانی را نجات می دهند، دور از واقعیت می باشد. در واقع، در 17 آوریل، اداره ملی آمار چین اعلام کرد که تولید ناخالص داخلی این کشور در سه ماه نخست سال 2020 ، 6.8٪ کاهش یافته است، که اولین کاهش در 40 سال اخیر و ضربه ای مهلک به مدل رشد این کشور می باشد. اگرچه مقامات دولتی به تدریج کارخانه ها و سایر مشاغل کلیدی را باز می کنند، اما اکثر ناظران معتقدند که رشد چشمگیر مجدد اقتصادی، با توجه به آسیب جدی مصرف کنندگان چینی از بیماری همه گیر و اقدامات قفل شونده ناشی از این همه گیری که باعث افت شدید خریدهای جدید و مسافرت های ناشی از آن، گردشگری و مواردی از این دست گردیده، دور از دسترس می باشد.
و به خاطر داشته باشید که کند شدن اقتصاد در چین عواقب حیرت انگیزی برای اقتصاد بسیاری از کشورهای در حال توسعه که به توریسم این کشور یا واردات نفت، مس، سنگ آهن و مواد اولیه دیگر توسط این کشور متکی هستند، خواهد داشت. از این گذشته، چین مقصد اصلی صادرات بسیاری از کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین است. با بسته شدن کارخانه های چینی یا کاهش فعالیت آنها، تقاضا برای محصولات آنها در حال حاضر کاهش یافته است، و این باعث مشکلات اقتصادی گسترده برای جمعیت آنها شده است.
همه اینها را اضافه کنید به افزایش بیکاری در ایالات متحده و جاهای دیگر، و به نظر می رسد که احتمال بازگشت مصرف جهانی نفت در هر زمان به زودی - یا حتی اصلاً - به سطح قبل از همه گیری (و نه افزایش مصرف) خوشبینانه ترین شکل آن می باشد. در حقیقت، کشورهای بزرگ صادر کننده نفت بدیهی است که به این نتیجه رسیده اند، همانطور که توافق فوق العاده 12 آوریل نشان داد، سعودی ها، روس ها و سایر کشورهای صادر کننده عمده برای دستیابی به کاهش تولید جهانی تقریبا 10 میلیون بشکه در روز تلاش می کنند. این یک پیشنهاد ناامیدکننده برای تقویت قیمت نفت بود که از ابتدای سال، بیش از 50 درصد کاهش قیمت داشت. و به خاطر داشته باشید که حتی این کاهش تولید - در مقیاس بی سابقه - بعید است که مانع از کاهش بیشتر قیمت ها شود، زیرا خرید نفت همچنان در حال سقوط و سقوط است.
انجام متفاوت کارها
تحلیلگران انرژی به احتمال زیاد استدلال می کنند که علیرغم خوشبینیIEA ، رکود مصرف انرژی طولانی تر خواهد بود، اما دیر یا زود، مصرف نفت دوباره به الگوهای قبلی خود باز خواهد گشت، و بار دیگر به سطح 100 میلیون بشکه ای در روز خواهد رسید. اما با توجه به شیوه این بیماری همه گیر در تغییر دادن شکل اقتصاد جهانی و رفتار روزمره بشر، این پیش بینی بعید به نظر می رسد.
از این گذشته، پیش بینی های IEA و صنعت نفت، جهان را کاملاً بهم پیوسته در نظر می گیرند که در آن موتور محرکه رشد در قرن بیست و یکم، آسیا می باشد و دیر یا زود این بخش از جهان باعث تقویت انرژی اقتصادی در جهان خواهد شد. خطوط تولید گسترده بار دیگر مواد اولیه و سایر ورودی ها را به کارخانه های چین منتقل می کند، در حالی که قطعات چینی و محصولات نهایی به بازارهای هر قاره منتقل می شوند. اما این که آیا اقتصاد آن کشور دوباره شروع به رشد می کند یا خیر، چنین الگوی اقتصادی جهانی شده، بعید است که در دوره پس از همه گیری، غالب باشد. در حقیقت، بسیاری از کشورها و شرکت ها در حال شروع به بازسازی خطوط تولید خود برای جلوگیری از اتکاء کامل به عرضه کننده های خارجی و در جستجوی گزینه های نزدیک تر به خانه هستند - روندی که احتمالاً پس از رفع محدودیت های مربوط به بیماری همه گیر ادامه می یابد (خصوصاً در جهان به نظر می رسد که "ناسیونالیسم" به سبک ترامپ هنوز رو به افزایش است).
تجدید نظری در میزان وابستگی کشور به هر کشور دیگر صورت خواهد گرفت، روشی را که به اقتصاد الیزابت مشهور است بدست می دهد. او که عضو ارشد شورای روابط خارجی است، بیان می دارد: "من فکر نمی کنم اساساً این پایان جهانی سازی است. اما این باعث می شود نوع تفکری که در دولت ترامپ وجود دارد، تقویت گردد، این که تکنولوژی های مهم، منابع حساس، و ظرفیت تولید در شرایط بحران اینجا در ایالات متحده باشند. "
سایر کشورها نیز مجبورند در مسیر مشابه برنامه ریزی کنند و منجر به کاهش چشمگیر تجارت بین قاره ای شود. برای جبران این کاهش، تجارت محلی و منطقه ای باید افزایش یابد، اما تأثیر آن بر روی تقاضای نفت بواسطه کاهش فاصله ها در تجارت احتمالاً منفی خواهد بود. برای چین و دیگر قدرتهای رو به رشد آسیا، این نیز می تواند به معنای کندتر شدن سرعت رشد با فشار بر "طبقه های متوسط رو به رشد" که به نوبه خود انتظار می رفت که اصلی ترین مصرف کنندگان نفت (کاملاً به معنای واقعی کلمه، در مورد فرهنگ اتومبیل در آن کشورها) به عنوان رانندگان محلی باشند، می باشد.
تغییر جهت به سمت برق - و اتکاء بیشتر به منابع تجدید پذیر
روند دیگری که احتمال دارد کرونا ویروس سرعت ببخشد: اعتماد بیشتر به کار از راه دور توسط شرکت ها دولت ها، دانشگاه ها و سایر موسسات می باشد. حتی قبل از شروع همه گیری ویروس، بسیاری از شرکت ها و سازمان ها برای کاهش هزینه های سفر، و درد سر رفت و آمد و حتی در برخی موارد کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، بیشتر به کارهای تلفنی و کار از خانه متکی گردیدند. در دنیای جدید ما، استفاده از این تکنیک ها به احتمال زیاد بسیار رایج تر خواهد شد.
کاترین گویوت و ایزابل ساویل از مؤسسه بروکینگز در گزارشی بیان داشتند : "همه گیری COVID-19 ، در میان بسیاری از موارد، آزمایشی بود برای تجربه گسترده ارتباط از راه دور." "تاکنون نیمی از کارگران آمریکایی در خانه مشغول به کار هستند، که حداقل بیش از دو برابر تعدادی است که در سالهای 2017-2018 در خانه کار می کردند."
آنها همچنین اظهار داشتند، بسیاری از این کارگران از زمان شروع این آزمایش بزرگ، با فناوری ارتباط از راه دور آشنا نبودند، اما به سرعت مهارتهای لازم را کسب کرده اند. با توجه به انتخاب اندک در این زمینه، دانش آموزان دبیرستان و دانشکده ها در هنگام کار در مدارس نیز مهارت بیشتری پیدا می کنند، زیرا مدارس شان به سمت یادگیری از راه دور تغییر مسیر دادند. در همین حال، شرکت ها و دانشکده ها در زمینه سخت افزار و نرم افزار لازم برای تسهیل این ارتباطات و آموزش، سرمایه گذاری گسترده ای دارند. در نتیجه، گایوت و ساوهیل اظهار داشتند، "شیوع این بیماری روند را به سمت مشاغل از راه دور تسریع می کند، احتمالاً برای بلند مدت."
هرگونه رشدی در “کار از راه دور”، تأثیر دوگانه چشمگیری در مصرف انرژی خواهد داشت: مردم کمتر رانندگی می کنند، که باعث کاهش مصرف بنزین می شوند، در عین حال بیشتر به تله کنفرانس و ارتباطات مجازی ابری اعتماد می کنند و از این رو باعث افزایش مصرف برق می شوند. فاتح بیرول، مدیر اجرایی IEA می گوید: "کورونا ویروس به ما نشان داد که برق ضروری تر از همیشه است." "اکنون میلیون ها نفر در خانه های خود محدود شده اند و برای انجام کار خود به کار از راه دور مشغول هستند."
افزایش اتکاء به برق، به نوبه خود، تأثیر بسزایی در ماهیت مصرف اولیه سوخت خواهد داشت، زیرا ذغال سنگ شروع به از دست دادن نقش غالب خود در تولید برق می کند و با یک سرعت مداوم جای خود را به تجدید پذیر ها می دهند. در سال 2018، طبق گزارش چشم انداز جهانی انرژی سال 2019 IEA ، هنوز 38٪ از تولید برق جهان به طور نگران کننده ای توسط ذغال سنگ، 26٪ دیگر توسط نفت و گاز طبیعی و تنها 26٪ توسط انرژی های تجدید پذیر تأمین شده است. 10٪ باقیمانده از منابع هسته ای و منابع انرژی دیگر حاصل می شود. انتظار می رفت که با روند اثر گذاری سیاست های هشدار دهنده مربوط به تغییرات آب و هوایی، در گذر زمان این روند دستخوش تغییر گردد - اما، حتی در امیدوار کننده ترین سناریو های آژانس بین المللی انرژی، تنها پس از سال 2030 تجدیدپذیرها به سطح 50٪ در تولید برق خواهند رسید. بهر حال با بروز Covid-19، این فرآیند احتمالاً سرعت می یابد، زیرا تجهیزات برق با کندی اقتصادی جهانی تنظیم می شوند و به دنبال به حداقل رساندن هزینه های خود هستند.
با متوقف شدن بسیاری از مشاغل، مصرف خالص برق در ایالات متحده در این ماهها تا حدودی کاهش یافته است - اگرچه این کاهش تقریباً به اندازه کاهش مصرف نفت نیست، اما مصرف برق منازل، کاهش مصرف بخش تجاری را جبران نموده است. در سازگاری زیرساخت های آب و برق با این محیط چالش برانگیز، آنها در می یابند که انرژی بادی و خورشیدی اغلب کم هزینه ترین منابع انرژی اولیه هستند که گاز طبیعی در پشت سر آنها قرار دارد و گرانترین آنها ذغال سنگ خواهد بود. در خصوص سرمایه گذاری آینده، به نظر می رسد آنها از پروژه های بزرگ خورشیدی و بادی حمایت کنند، که در حقیقت می تواند خیلی سریع درآمد مورد نیاز را تضمین کند. نیروگاه های جدید مبتنی بر گاز طبیعی برای دوره طولانی تری راه اندازی می شوند و نیروگاه های مبتنی بر سوخت ذغال سنگ دیگر هیچ سودی نخواهند داشت.
در عمق فاجعه جهانی، خیلی زود است که پیش بینی های مفصلی درباره چشم انداز انرژی دهه های آینده بدست دهیم. با این وجود، به نظر می رسد که همه گیری فعلی که هنوز درگیر آن هستیم، باعث تغییر چشمگیر در روش مصرف انرژی می شود و بسیاری از این تغییرات مدت ها پس از ویروس کرونا ممکن است در برخی اشکال ادامه داشته باشد. با توجه به ماهیت شدید گرم شدن این سیاره، احتمالاً چنین تغییراتی برای صنایع نفت و ذغال سنگ فاجعه بار است، اما برای محیط زیست مفید است - و برای بقیه ما. همانطور که ثابت شده Covid-19 کشنده، مخرب و ویرانگر اقتصاد است.

مایکل تی. کلار ، عضو "تام دیسپچ "، و استاد بازنشسته مطالعات صلح و امنیت جهان در کالج هامپشایر و همکار ارشد مدعو در انجمن کنترل تسلیحات می باشد. او نویسنده 15 کتاب است که جدیدترین آنها All Hell Breaking Loose: The Pentagon’s Perspective on Climate Change (Metropolitan Books) می باشد.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل