برگردان: بنیامین صادقی (پژوهشگر صلح و میانجیگری بین المللی)

 نگارش: مایکل ایزنشتات( همکار شبکه کان و مدیر برنامه مطالعات نظامی و امنیتی در انستیتوی واشنگتن)

۱۲ جولای ۲۰۲۲

خلاصه: "تهران ممکن است حضور بایدن در نشست همکاری کشورهای منطقه‌ای را فرصتی وسوسه انگیز برای خنثی کردن اقدامات آمریکا در منطقه ببینند و با استفاده از تحریکات سایبری یا نظامی، برای تحقیر میزبانان منطقه‌ای و نشان دادن ناتوانی آمریکا در محافظت از خود اقداماتی انجام دهد"

به دلایل متعددی ممکن است ایران تلاش کند تا سفر جو بایدن به خاورمیانه که اولین بار در قامت رییس جمهوری وی است، را مختل کند و هزینه ی آن را بالا ببرد. هنگامی که پرزیدنت ترامپ اولین سفر خارجی خود را در ماه می 2017—به عربستان برای اجلاس مشترک شورای همکاری خلیج فارس و سازمان همکاری اسلامی—گروه حوثی مورد حمایت ایران در یمن چند ساعت قبل از ورود ترامپ به ریاض، حمله موشکی انجام داد. ترامپ در پاسخ پیشنهاد هدف قرار دادن سرلشکر قاسم سلیمانی فرمانده سپاه پاسداران-نیروی قدس را داد-ایده ای که سرانجام سه سال بعد عملی شد. (گفته می شود که ایالات متحده همچنین در همان روز سلیمانی، سعی در کشتن عبدالرضا شهلایی—فرمانده نیروی قدس در یمن— را داشت.) در  15 و 16 ماه جولای، بایدن در یک رویداد مشابه در جده حضور خواهد یافت: اجلاس شورای همکاری خلیج فارس، جمعی که شامل مصر، عراق و اردن همراه با شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس است. ممکن است ایران خودش و یا با استفاده از یکی از نیروهای نیابتی خود، برای مختل کردن این رویداد سعی کند، و اگر چنین است، چگونه؟

روندها و ملاحظات متناقض

در طی شش ماه گذشته، به نظر می رسد که ایران به تدریج، هرچند در یک روند ناهمگون و ناهموار، فعالیت های نیابتی علیه اهداف ایالات متحده در عراق و سوریه را کاهش داده است. همان طور که تهران به پیشبرد برنامه هسته ای خود ادامه می دهد، خود را از نظر نظامی در سوریه مستحکم می کند، و از پروژه موشکی دقیق حزب الله لبنان حمایت می کند - و در حالی که نیروهای نیابتی عراقی، نیروهای ترکیه ای و زیرساخت های نفتی کردی - را مورد تهاجم قرار می دهند و اما به طور کلی حملات نیابتی علیه منافع ایالات متحده در عراق و سوریه در مجموع در حال کاهش است. و از حدود  80 درصد از سطح اوج تتش ها در دسامبر 2021 تا ژانویه 2022 ، هنگامی که شبه نظامیان طرفدار ایران پس از تهدید به بیرون راندن نیروهای آمریکایی از عراق، در صورت ترک نکردن خاک عراق تا پایان سال 2021 ، حملات را تشدید کردند.

به استثنای حملات موشکی و حوادث هواپیماهای بدون سرنشین، بیشتر حملات اعلام شده در عراق طی شش ماه گذشته، شامل استفاده از دستگاه های انفجاری دست ساز در برابر کاروان های لجستیکی نیروهای ائتلاف، که توسط پیمانکاران محلی اداره می شود - اقدامات مقاومتی اجرایی، که خطر کمی برای پرسنل آمریکایی دارد. حملات موشکی علیه پرسنل ایالات متحده در سوریه در بیشتر این دوره در سطح پایین (تقریباً یک بار در ماه) ادامه داشته است. (برای نمودار که این روندها را نشان می دهد، به نسخه وب این PolicyWatch مراجعه کنید.)

فعالیت های ایران و نیروهای نیابتی به دلیل عوامل متنوع و غالبا مبهم، مرتبا جریان می یابند و چندین دلیل احتمالی برای روند نزولی فعلی وجود دارد:

* کاهش اصطکاک با واشنگتن در حالی که مذاکرات هسته ای را کش می دهد و برنامه هسته ای خود را پیش می برد. این می تواند نفوذ بیشتری برای ایران، در برابر ایالات متحده کسب کند و در حالی که تخصص و تجربه بیشتری کسب می کند، چه قبل از بازگشت ایران به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و چه به عنوان مقدمه ای برای شکست حرکت کند برنامه هسته ای.

* برای ترمیم تصویر خود را در عراق، جایی که واکنش های ضد ایران پس از آن که شرکای شبه نظامی ایران، نقش محوری در برخورد با جنبش های اعتراضی عراق در اکتبر  2019 داشتند. این واکنش ها زمانی به اوج خود رسید که احزاب طرفدار ایران در انتخابات پارلمانی اکتبر 2021 عملکرد ضعیفی داشتند.

* برای جلوگیری از گسترش بیش از حد خود به صورت نظامی، با تشدید تلاش ها برای مقابله به مثل علیه اقدامات مخفیانه اسراییل که برنامه هسته ای و نیروی قدس و زیرساخت های صنعتی داخل ایران را هدف قرار داده است. اخیرا این تلاش های ایران شامل یک سری حملات علیه کشتیرانی اسراییل در منطقه خلیج فارس (که موفق شد) و نقشه ای برای کشتن اسراییلی ها در ترکیه (که ناکام ماند) بوده است.

* توجه به هشدارهای ایالات متحده(به طور موقت) که به دنبال هر افزایش حملات ایران انجام می شود—هشدارهایی که ممکن است توسط فعالیت های مختلف تایید نشده تقویت شده باشد—و تلاش های مجدد تهران برای آزمایش ریسک و آستانه واکنش و پاسخ ایالات متحده است.

در واقع بازگشت به سطوح بالاتر فعالیت علیه منافع ایالات متحده توسط ایران، قطعا امکان پذیر است. در مورد حاضر، ایران احتمالا نشست شورای همکاری خلیج فارس و سران مصر و اردن و عراق را به عنوان یک تحریک در آستانه ی دروازه های خویش خواهد دید و یک فرصت وسوسه انگیز برای اقدامات احتمالی علیه ایالات متحده و کشورهای حوزه خلیج فارس خواهد دید.

اقدامات در طی این اجلاس می تواند مزایا و مشوق های متعددی برای تهران داشته باشد: تحقیر مقامات ایالات متحده و میزبانان عربستانی که نشان می دهد که واشنگتن نمی تواند از دوستان خود حتی در هنگام بازدید از رییس جمهور محافظت کند و در نتیجه تلاش ها برای ایجاد یک معماری امنیتی جدید منطقه ای را تضعیف می کند و باعث می شود عربستان و امارات متحده عربی دو بار در مورد الحاق به درخواست های ایالات متحده برای افزایش تولید نفت فکر کنند و ایران می تواند تاکید کند که ایران داور نهایی خلیج فارس(و در نتیجه جهانی) است و تهران پس از شکست های اخیر متعدد خود در مقابله با کارزار مخفیانه و تخریب کننده اسراییل، به پیروزی بسیار نیاز دارد.

اگر ایران اقدام مستقیم انجام دهد این اولین باری نیست که این کار انجام شده است، در حالی که یک رهبر خارجی به منطقه سفر می کند. در جون 2019 نیروهای دریایی سپاه پاسداران، حمله به یک نفتکش ژاپنی در دریای عمان را انجام دادند، درست در حالی که نخست وزیر فقید ژاپن شینزو آبه در تلاش ناموفق برای کاهش تنش های ایالات متحده و ایران به تهران سفر می کرد.

تهران، چه کاری ممکن است انجام دهد؟

ایران دارای یک ابزار نظامی گسترده و متنوع و یک محیط غنی از اهداف است که باید انتخاب شود - و در حالی که سیستم دفاعی عربستان از زمان حمله آرامکو در سپتامبر 2019 افزایش یافته است، اما همچنان شکاف های قابل توجهی باقی مانده است. رهبران ایران تمایل دارند از یک راهکار خوب استفاده کنند و با تکیه بر مجموعه محدودی از اقدامات و تکرار کارهایی که در گذشته خوب کار کرده است (یا حتی کارهایی که به خوبی کار نکرده است). بنابراین پرتاب موشک نمادین به منطقه ای بدون جمعیت، همزمان با اجلاس، قطعا امکان پذیر است. همچنین تهران ممکن است یک حمله سایبری مخرب علیه زیرساخت های نفتی خلیج فارس را راهی کمتر تحریک کننده، اما هنوز هم موثر برای تحقق اهداف خود ببیند.

اما تهران همچنین به طور کلی ترجیح می دهد بین چالش های درک شده و نحوه پاسخگویی به این چالش ها ارتباط برقرار کند. از این رو با توجه به تلاش های اخیر ایالات متحده برای حمایت از ایجاد معماری های امنیتی منطقه ای و دفاع هوایی و موشکی مشترک و امنیت دریایی برای مقابله با ایران و افزایش عرضه نفت خلیج فارس به امید کاهش قیمت ها، تهران ممکن است حمله به حمل و نقل نفت یا زیرساخت ها در دریا یا خشکی را انتخاب کند—که اهداف انتخابی ایران در سال های اخیر بوده است. منحرف کردن نفتکش ها و انجام حملات مین بر روی  کشتی ها یا پرتاب پهپادهای غیر کشنده اما مخرب و حملات موشکی به زیرساخت های نفتی کشورهای منطقه، ایران را قادر می سازد تا ضعف دفاع منطقه ای و ضعف عرضه ی نفت جهان را نشان دهد.

چه کسی ممکن است این کار را انجام دهد؟

به نظر می رسد آتش بس با واسطه گری سازمان ملل متحد در یمن، مانع از ایفای نقش حوثی ها در هر گونه آسیب به اجلاس سران منطقه می شود. نیروهای حوثی از زمان آغاز آتش بس در دوم آوریل، هیچ حمله فرامرزی به عربستان نکرده اند.

اما ایران دارای نیروهای نیابتی های عراقی است، که می تواند از آنها استفاده کند و آنها را حفظ می کند و برخی در گذشته حملاتی را علیه اهداف نفتی عربستان انجام داده اند، مانند حمله هواپیماهای بدون سرنشین کتائب حزب الله به خط لوله شرق به غرب در ماه می 2019. ایران همچنین می تواند حملات هواپیماهای بدون سرنشین و یا موشک های کروز را مانند سپتامبر 2019 انجام دهد و از سایت های پرتاب در عراق (مانند گذشته) یا در دریا، در حالی که از مسیرهای پروازی پیچیده برای ایجاد ابهام در مورد نقطه مبدا حملات استفاده کند. در واقع ایران با استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین و موشک، تعداد فزاینده ای از حملات یکجانبه برون مرزی را انجام داده است و حضور و پیدایش سرتیپ فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، امیر علی حاجی زاده، در سال های پس از درگذشت قاسم سلیمانی، این روند را تقویت می کند.

سیاست گذاری سیاست ها

واشنگتن باید برای این امکان آماده باشند که ایران یا یکی از نیابت هایش همانند سال 2017 تلاش کند تا هزینه سفر رییس جمهور را بالا ببرد. برای این منظور ایالات متحده باید:

* بی سر و صدا به تهران هشدار دهد که اگر ایران به اقدام نظامی قبل یا بعد از اجلاس دست بزند، پیامدهای حتمی و پرهزینه ای برایش وجود خواهد داشت

* افزایش نظارت بر تاسیسات ایران در داخل و اطراف خلیج فارس، زیرا زمانی که ایران می دانسته که اقداماتش در حال رصد کردن و تماشای دقیق است، گاهی مانع اقدام ایران شده است

* امریکا، سریع و قاطعانه به هرگونه اقدام ایران پاسخ دهد تا مبادا بی عملی، اعتبار و ادعای رهبری ایالات متحده را تضعیف کند. این همچنین بهترین راه برای اطمینان از نتیجه معکوس حرکت ایران است.

سرانجام ، واشنگتن باید بی سر و صدا به تهران یادآوری کند که آخرین تلاش خود برای مختل کردن اجلاس ایالات متحده- کشورهای منطقه ای، مجموعه ای از رویدادها را به راه خواهد انداخت، که در نهایت برای ایران، پایان خوبی نخواهد داشت و عواقب طولانی خواهد داشت که از آن بهبودی نخواهد نیافت.

منبع: اندیشکده واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل