نصیر جینور*

در آخرین روزهای ریاست جمهوری دونالد ترامپ تنش میان ایران وآمریکا بطور قابل ملاحظه ای افزایش یافته بود. دولت آمریکا تحریم های جدیدی علیه نهادها وچهره های ایرانی وضع کرده بود وتهران هم در اقدامی توقیف نفتکش کره ای و همچنین سطح غنی سازی اورانیوم و انجام آزمایش های موشکی جدید را آغاز نموده بود و این حرکات طرفین باعث نگرانی از وقوع درگیری جدیدی در منطقه خاورمیانه بار دیگر در سطح بین الملل شده بود. ترامپ به علت خروج ازتوافق هسته ای (برجام)شرایط را برای دولت بایدن سخت تر کرده است واعتبار آمریکا را درسطح بین المللی کاهش داده ،ایران هم دیگر اعتمادی به دولت های آمریکا در مسإله توافق هسته ای ندارد. از طرفی دیگر آمریکایی ها به دنبال نگرانی های اسرائیل وهمسایگان عرب ایران در منطقه خلیج فارس درباره فعالیت های موشکی ایران و مداخله ایران در منطقه ازجمله دریمن ،لبنان ،عراق وسوریه است .بایدن تلاش می کند که به همه این امور رسیدگی کند.البته ناگفته نماند  که امریکا در امور داخلی خود ازجمله مشکلات اقتصادی ومقابله با کرونا حاضر نیست در چنین وضعیتی یک درگیری جدید در خاورمیانه برای خود ایجاد نماید چه بسا که این روزها افغانستان را بعداز بیست سال حضور رها کرد وهزینه های آن را به گونه ای به کشورهای منطقه تحمیل کرد.

بایدن به دنبال راه هایی برای همکاری دوباره با ایران در مساله  هسته ای است.از طرفی دیگر بایدن از دیر باز با اسرائیل  ارتباط داشته وعلاوه بر این همانطور که شاهد هستیم هر گونه مذاکره ای با ایران ماه ها به طول می انجامد،زیرا پس از خروج ترامپ از توافق هسته ای وتحریم هایی که بعداز خروج صورت گرفته،این کار پیچیده تر شده است.اقداماتی که بایدن درقبال ایران به دنبال آن است به ظرافت های دیپلماتیک بیشتری نیاز دارد .از طرفی دیگر اسرائیل خواهان ادامه تحریم ها علیه ایران است به همین دلیل دولت بایدن اختلافات دیدگاهی با اسرائیل دارد.و شاید بیهوده نگوییم که اسرائیل در مقابله باتهدیدهای ایران تنها خواهد بود.تحولات دیپلماتیک با ایران  ماه ها طول کشیده است واز طرفی دیگر اسرائیل و  آمریکای تحت ریاست جمهوری بایدن  در مورد سیاست در قبال فلسطینی ها درگیر شده اند .

دولت بایدن ،با برنامه های بیش از حد گسترش شهرک سازی اسرائیل وسیاست های اسرائیل در قبال ثبات تشکیلات خود گردان فلسطین را به خطر بیاندازد مخالف است ودولت بایدن به اسرائیل فشار خواهد آورد.نگارنده قصد ندارد بگوید که ارتباط بین آمریکا واسرائیل دچار تناقض شده است زیرا غالب رؤسای جمهور آمریکا از اسرائیل حمایت صد درصدی کرده اند،زیرا اسرائیل و امریکا دوست نزدیک ومتحد یکدیگرند.ولی نوع برداشت واختلاف نظر بین ترامپ وبایدن نسبت به اسرائیل وجود دارد وآن حمایت های بی قید وشرط ایالات متحده زمان ترامپ در دوران بایدن وجود ندارد حتی بایدن اذعان کرد در دوران اوباما که توافق برجام صورت گرفت بلافاصله بعداز امضاءبرجام اوباما هواپیمای اف 35رابه اسرائیل فروخت .بنابراین حمایت از اسرائیل برای بایدن هم سرمایه سیاسی محسوب می شود.

بایدن بنا ندارد از شتاب فزاینده ،تحریم ها در قبال ایران بکاهد وافراد وشرکت های جدیدی را به فهرست سیاه اضافه نکند؛اما بدون مذاکره ودست یابی به توافق جدید تحریم ها یی را که ترامپ وضع کرده را بردارد.نگاه بایدن به برجام متفاوت است اوبرجام را بعنوان چارچوبی می داند تا بر پایه ساختار آن در مورد مسایل دیگربا ایران مذاکره کند.شرایط ومواضع دو کشور نسبت به سال 2015دچار تغییراتی شده وبازگشت دولت بایدن به برجام به مانند بازگشت به پیمان زیست محیطی پاریس ساده نخواهد بود وجنس این مذاکرات نسبت به گذشته بخاطر شرایط جدید دوطرف تغییراتی کرده است.بنابراین باید گفت که 3نکته در ارتباط با ایران و آمریکا می توان بیان کرد:

1-اینکه تهران بی اعتمادی بزرگی نسبت به واشنگتن دارد.

2-پروژه موشکی ایران برای آمریکا اهمیت ویژه ای دارد.

3-حضور منطقه ای ایران برای آمریکا بسیار حایز اهمیت است که از حضور ایران در منطقه کاسته شود.  

اما اسرائیل اعتقاد چندانی به مذاکرات دوباره هسته ای با ایران ندارد وبه همین دلیل انفجار 11 آوریل در تاسیسات هسته ای نطنز را انجام داد واین جلوه ای ازجنگ در سایه برسر برنامه هسته ای ایران بود که ایران هم در پاسخ به این حمله ظرفیت غنی سازی خودرا از 20 درصد به 60 درصد رساند. دولت اسرائیل بازگشت به توافق هسته ای بدون اعمال هیچ گونه تغییری راغیر قابل تحمل می داند واگر آمریکا  وایران در انطباق کامل به برجام برگردندیقینا تنش، افزایش خواهد یافت. دیر یا زود احتمالا با استفاده از نیروی نظامی سعی در جلوگیری از افزایش سطح اورانیوم غنی شده توسط ایران خواهد داشت والبته ایران هم در جواب اسرائیل یقینا ایستادگی خواهد کرد وبا توجه به نفوذ منطقه ای خود جهت جبران خسارت های احتمالی اقدام خواهد نمود و در این صورت  پای آمریکا نیز به درگیری کشانده خواهد شد. اقدامات اخیر اسرائیل علیه ایران نشان از نگرانی های امنیتی اسرائیل وبی اعتمادی به دولت بایدن است.

اسرائیلی ها معتقدند  که آمریکایی ها تهدیداتی را که برنامه هسته ای ایران  وتوانایی موشکی ایران که برای اسرائیل ایجاد می کند را جدی نمی گیرند و معتقدند که تحریم های سختگیرانه ای را که دولت ترامپ پس ازخروج از این توافق علیه ایران اعمال کرده فرصت بیشتری داده شود تا ایران را به کلی تغییر دهد. امروزه اسرائیل اعتقاد دارد که با توافق ابراهیم دسترسی او به ایران بهتر شده است وتوانسته مسیرهای پرواز بر فراز عربستان سعودی وسایر کشورهای حوزه خلیج فارس را ایمن کند .همچنین تل آویو اکنون به پایگاه هایی در امارات متحده عربی دسترسی دارد که ازآنجا می تواند علیه ایران،درست درآن سوی خلیج فارس،دست به عملیات بزند .البته اسرائیل می داندکه تنش بیشتر با ایران به روابط آمریکا واسرائیل آسیب می رساند و دولت بایدن در برابر فشارهای سیاسی داخلی عقب نشینی نخواهد کرد.مواضع قاطعانه با اسرائیل و دیپلماسی سخت در مورد توافق هسته ای فقط ممکن است به آمریکا اجازه دهدتا مانع ازافزایش خطرناک تنش بین اسرائیل  وایران شود.

اسرائیل و ایران در درگیری سطح پایین قرار گرفته اند.اسرائیل درسیاست خود ؛ترورها،حملات سایبری  وبمب گذاری را آغاز کرده تا برنامه ایران را دچار مشکل کند وتلاش های امریکا را برای وارد کردن دوباره توافق هسته ای ناکام بگذارد ومقامات ایرانی را از بازگشت به این قانون منصرف کند .این سناریو ممکن است ثبات طولانی مدت را حفظ نکند واسرائیل به دنبال واکنش ایران است .اسرائیل نمی تواند بداندکه کدام یک ازحملاتش پاسخ ایران را در پی خواهد داشت که می تواند منجر تشدید به سابقه تنش شود وهیچ کس نمی داند که درچه سطحی ازغنی سازی هسته ای یا انباشت مواد شکاف پذیر حمله همه جانبه اسرائیل به ایران آغاز خواهد شد.

بهرحال اسرائیل به تشدید حملات ضدایران در میادین نبرد کنونی وجدید در خاورمیانه است تا مانع هرگونه بازگشت آمریکا به برجام شود.همانگونه که متذکر شدم «جنگ سایه» کنونی اسرائیل با ایران که در میادین جنگ نیابتی وهمچنین بصورت مخفیانه در داخل ایران که بطور مثال می توان به عملیات خرابکارانه در نطنز و... که رخ داد اشاره کرد ،اسرائیل به دنبال این است که با این نوع کارها از قابلیت منطقه ای ایران بکاهد بدون آنکه خطر وقوع منازعه منطقه ای را افزایش دهد.

از سیاست های گذشته اسرائیل می توان این برداشت را داشت که اسرائیل بدنبال این است که از هر گونه پیشرفت دیپلماتیک میان دولت بایدن وایران خدشه وارد کند. این امر می تواند یک راهبرد جنگ طلبانه تر مبتنی بر حملات هوایی و لابی گری فشرده در آمریکا وهمچنین تشدید یک پیکار مخفیانه با هدف از سرگیری ترورها یا حمله به زیر ساخت های حیاتی در ایران را شامل شود.اسرائیل بر ضربات کلی بر ضد نیروهای ایرانی در منطقه بخصوص در سوریه،لبنان،عراق وحتی در یمن را افزایش داده تا ایران را وادار به کشیدن در میدان نبردو دوری از مذاکره با آمریکا نماید.از آنجایی که اسرائیل ازحمایت فراحزبی در کنگره برخوردار است وبنابراین لابی گری های اسرائیل می توانند موجب کندی مذاکرات شوند یا موانع مقننه ای بر سر راه یک توافق هسته ای جدید با ایران به وجود بیاورند.با این حال بطور قطع نمی توان گفت که چنین اقداماتی موجب تحریک ایران خواهد شد و شاید این اقدامات به رابطه اسرائیل با دولت بایدن لطمه وارد کند.

اما کماکان امنیت اسرائیل برای آمریکا یک اصل است  وحمایت آمریکا از اسرائیل در منطقه خاورمیانه وتوافق صلح ابراهیم با کشورهای عربی به دنبال گذر از سد ایران است همچنین حمایت امریکا در دوران ترامپ باعث شد تا چاره ای برای حل مناقشه دیرینه اعراب واسرائیل خاتمه دهد وبا این روش اسرائیل امنیت خود را در چارچوب امنیت کشورهای عربی  وبا حمایت سیاسی ،دیپلماتیک،نظامی وامنیتی این کشورها تبیین کرد. این نکته در این مابین حائز اهمیت است که اسرائیل عملا به نوعی خودکفایی وتا حدودی عدم نیاز به حمایت آمریکا برای تقابل با ایران رسیده است واین اتفاق برای آمریکا نیز که در این برهه از زمان بدنبال کنترل آسیای جنوب شرقی است بسیار اهمیت دارد.

    تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل                                                                                            

  عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل*