*سیده زهرا موسوی

سوال : اهداف صلح ابراهیم چیست ؟ و چه تاثیری بر امنیت ملی ایران دارد؟

فرًضیه : صلح ابراهیم و عادی سازی روابط کشورهای عربی منطقه با اسرائیل تهدیدی علیه امنیت ملی ایران وباعث افزایش تنش بین اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران خواهد شد.

صلح ابراهیم

1)سال 2002 عربستان طرح صلحی را در اتحادیه عرب پیشنهاد کرد که به تصویب اتحادیه عرب رسید در این طرح شرایطی را برای عادی سازی روابط با اسرائیل مطرح شد ، پایان اشغال سرزمین های فلسطینی، عقب‌ نشینی اسرائیل به پشت مرزهای سال ۱۹۶۷ از جمله پایان اشغال بلندی ‌های جولان در خاک سوریه، تاسیس کشور فلسطین به پایتختی بیت ‌المقدس، به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین از سوی اسرائیل و همچنین حل مساله آوارگان فلسطینی بر اساس قطعنامه ‌های سازمان ملل و به شکل عادلانه از مهمترین شروط کشورهای عربی برای عادی‌ سازی روابط با اسرائیل بوده .که هیچکدام محقق نشد سیاست اسرائیلی ها به دلایل متعددی از جنگ مستقیم نظامی به عادی سازی روابط و صلح با اعراب تغییر یافته وبه تعبیر رئیس جمهور پیشین اسرائیل شیمون پرز ،تانک تبدیل به کالا شده به همین دلیل ،مصر با اسرائیل ،تشکیلات خودگردان و اردن به ترتیب پیمان کمپ دیوید ،اسلو و وادی عربی را امضائ کردند .نکته قابل توجه تمسک اسرائیل به نماد های مذهبی و دینی است ، برای جلب توجه مسلمانان و هم یهودیان افراطی به حضرت ابراهیم روی آورده و صلح جدید را (صلح ابراهیم ) نامیدند.

2) به نظر می رسد توافق صلح ابراهیم،  که 15 دسامبر 2020 و با حضور 700 مهمان در کاخ سفید و با هدف عادی شدن روابط دیپلماتیک میان اسرائیل و کشورهای عربی صورت گرفت ،کاملا هدفمند نام گذاری شده است.با در نظر گرفتن سه دین بزرگ توحیدی یعنی یهودیت، مسیحیت و اسلام که به ابراهیم به عنوان پدر نگاه می‌کنند. گویی طراحان این طرح از نامی استفاده کردند که میان آمریکای مسیحی، اسرائیل یهودی، امارات عربی متحده اسلامی و بحرین اسلامی مشترک باشد. بدنبال تلاشهای  ترامپ و جرد کوشنر، داماد و مشاور او، گام‌هایی درجهت  توافق صلح اسرائیل با کشورهای امارات متحده عربی، بحرین و پس از آن سودان برداشته شد. عربستان نیزآسمان خود را بر روی پرواز هواپیماهای اسرائیلی گشود.گبی اشکنازی ، وزیر امور خارجه اسرائیل درپی سفر همتای بحرینی خود به بیت المقدس گفت (این منطقه جنگ و درگیری زیاد دیده است اکنون زمان صلح فرا رسیده .) بحرین هم برای گشایش سفارتخانه اسرائیل چراغ سبز نشان داد.

3)سال 2017دونالد ترامپ  رییس جمهور وقت ایالات متحده از برنامه صلح خاور میانه سخن گفته بود . جرد کوشنر پیشنهاد صلح را به عنوان یک موفقیت تاریخی مطرح کرد ،بنا بود این برنامه مبنایی برای صلح پایدار منطقه باشد .این برنامه با مخالفت شدید فلسطینیان روبرو شد ،این مخالفت موجب شد ترامپ سیاست نزدیکی کشورهای عرب با اسرائیل را مطرح و دنبال کند. از سال 2002سیاست رسمی کشورهای عربی نسبت به اسرائیل رنگ و بوی تازه ای گرفت .کشورهای عربی ابتدا صلح با اسرائیل را منوط به پذیرش موجودیت دولت مستقل فلسطینی از طرف اسرائیل می دانستند و  این را به عنوان (صلح در ازای زمین )نامیدند. امارات متحده عربی و بحرین با تغییر رویکرد در قبال تصمیم سال 2002 با اسرائیل توافق صلح امضاء کردند بدون اشاره به راه حلی برای بحران خاورمیانه ،رهبران ایالات متحده و کشورهای عربی از اهمیت مسئله‌ای به نام فلسطین در روابط بین الملل و همچنین میان مسلمانان آگاه هستند. از همین رو با وجود تلاش‌های کشورهای غربی، کشورهای عربی برای ورود به مسیر عادی سازی رابطه با اسرائیل محتاطانه برخورد کرده‌اند. رهبران کشورهای عربی عواقب توافق مصر با اسرائیل در سال ۱۹۷۷ که به ترور رئیس جمهوری این کشور منجر شد را به یاد دارند. 15 سال بعد اردن موجودیت  اسرائیل را به رسمیت شناخت . بنابراین برنامه عادی سازی رابطه هر کشور عربی و اسلامی با اسرائیل در مرحله امضای توافق نامه متوقف نخواهد شد، حال باید ببینیم  "توافق صلح ابراهیم" می‌تواند راه حلی برای بحران خاورمیانه  باشد. سیاست ترامپ در خاورمیانه توانسته دامنه بحران را کم کند یا بدان دامن زده و این سیاست چه تاثیری بر امنیت ملی ایران دارد . این صلح می تواند تشکیلات خود گردان فلسطینی را پای میز مذاکره بکشاند؟ .با توجه به اینکه به موازات مذاکرات دیپلماتیک اسرائیل با کشورهای عربی همچنان اسرائیل به حملات خود به مواضع حماس ادامه می دهد .و در واکنش از نوار غزه  پرتاب موشک به خاک اسرائیل  نیزانجام می شود به نظر می رسد نباید منتظر اینده خوب برای منطقه باشیم . همچنین بدنبال توافق صلح امارات و اسرائیل  شاهد اعتراضات در نوار غزه  هستیم .در واقع این توافق حضور اسرائیل در خلیج فارس را پررنگ تر کرده است و قطعا شکاف های سیاسی و نظامی در خلیج فارس را عمیق تر می کند.

صلح ابراهیم و امنیت جمهوری اسلامی ایران

منطقه خاورمیانه یکباره تغییرکرد بیش از نیم قرن درگیری بین اسرائیل و کشورهای عربی که یکی از ویژگی های اصلی منطقه  بوده و جنگ های دوره ای ،  فرصت از دست رفتن فعالیت های تجاری و ساعت ها مذاکرات دیپلماسی بی ثمر یکباره این روند  تغییر کرد! اسرائیل و چهار کشور عربی توافق صلح کردند  تا نشان دهد که اکنون ایران، و نه اسرائیل، دشمن مشترک در منطقه است .یکی از سیاست های مهم جمهوری اسلامی ایران از بدو  تأسیس بحث آمریکا ستیزی وسیاست مهم دیگر در منطقه غیر مشروع و غاصب بودن اسرائیل بوده که بدنبال آن جمهوری اسلامی ایران در تمام طول حیات خود رابطه خصمانه و حتی بدنبال حذف اسرائیل از صحنه روزگار است.ایران که دارای طولانی ترین مرز آبی در خلیج فارس است همواره سایه تل اویو در کنار مرزهای خود را احساس می کند . جمهوری اسلامی و ترکیه از توافق صلح کشورهای عرب با اسرائیل تحت عنوان (خیانت )یاد کردند.تشکیلات خود گردان فلسطین نیز دراین زمینه مواضع شفاف دارد.توجیه عادی سازی روابط حتی برای شهروندان کشورهای عربی هم آسان نیست .به نظر می رسد این توافق بجای تنش زدایی در بحران منطقه خاورمیانه خود ائتلافی است علیه ایران و نفوذ ایران در کشورهای منطقه .سالهاست ایران از نیرو های شیعه یمن ،عراق ، سوریه ولبنان پشتیبانی می کند .و از نگاه ایالات متحده و و متحدانش حمایت ایران از این کشورها به بی ثباتی در منطقه دامن می زند .از طرفی کاهش چشمگیر نیروهای نظامی آمریکا در منطقه موجب نگرانی برخی کشورها شده است .اکنون یک خاورمیانه جدید شکل گرفته است . تنش های لفظی بین ایران و اسرائیل به اوج رسیده است .ایران مدعی است  هر گونه اقدام احمقانه اسرائیل را قاطعانه پاسخ می دهد .سخنگوی وزارت خارجه ایران گفته اسرائیل ایران را به اقدام نظامی تهدید می کند .و نخست وزیر اسرائیل مدعی شد که اسرائیل در حال بسیج کردن کشورهای دیگر به منظور پاسخ بین المللی علیه اقدام احتمالی ایران است . دور جدید تنشهای لفظی در پی حمله به نفت کش (مرسر استریت )که در شورای امنیت در حال بررسی است .همچنین فروش هواپیماهای جنگده اف- 35 اسرائیل به امارات .و همکاری اسرائیل ،عربستان ،امارات و بحرین در خصوص گسترش همکاری  و قابل اعتماد دانستن اسرائیل برای جلو گیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای .و تشکیل ناتوی خاورمیانه علیه ایران ، اینها نشانه های خوبی برای آینده وامنیت ملی ایران نیست.

پاندمی کوید 19 وضعیت جهانی را تغییر داده وایران نیز مثل سایر کشورها در گیر شده سوء مدیریت ،شرایط بد اقتصادی ،تحریم ها و سیاست گذاریهای اقتدار گرایانه مقامات جمهوری اسلامی شرایط ایران را سخت تر کرده ، در داخل کشوراعتماد جامعه مدنی به حاکمیت به شدت کاهش یافته تورم ،رکود،بیکاری،وضعف شدید مدیریت وسیاست های غلط وزارت بهداشت و......، اوضاع داخلی را دچار بحران کرده .همچنین ادامه سیاست های حمایتی ازبرخی کشورهای منطقه و مخالفت های منطقه ای  بین المللی با دخالت ایران که به نظر به بی ثباتی منطقه دامن می زند .تاثیرات منفی زیادی بدنبال داشت شاید بتوان گفت که اتحاد  3 کشور عربی خلیج فارس که تنها مسیر اتکا و اعتماد را  در خصوص اتحاد دفاعی و نجات اسرائیل و خاورمیانه از فاجعه افراط گرایی ، و هسته ای شدن ایران می دانند و با هم مذاکره کرده و همکاری  می کنند یکی از آن نتایج منفی است ، از طرفی فشار آمریکا برعربستان قطعا ریاض را به سمت تل آویو می کشاند .و شاید منجر به ائتلاف های جدید بین اعراب و اسرائیل شود و یک تهدید جدی برای منافع ایران آشکار می شود.شاید زمان آن رسیده که جمهوری اسلامی ایران دیپلماسی منطقه ای خود را تغییر دهد و تنش های موجود بین کشورهای عربی و منطقه را به کمترین سطح برساند .هر اندازه که اعراب منطقه احساس تهدید و خطر از سمت ایران داشته باشند بدون شک این به نفع اسرائیل تمام می شود .سیاست های ایران باید به سمت ثبات و آرامش چه در سطح ملی و چه فراملی برود.شاید این اقدامات  بتواند بین کشورهای عربی و اسرائیل فاصله ایجاد کند ،حضور آمریکا در منطقه را کاهش و در نتیجه منجر به شکل گیری روابط حسنه در منطقه شود .

ایران  جایگاه مهمی در منطقه خاورمیانه ،جهان  و اهمیت ویژه برای کشورهای غربی دارد و همواره با تهدیدات امنیتی و تحریم ها مواجه است ، از طرفی اسرائیل همواره ایران را تهدید جدی علیه خود می داند به بهانه های مختلف و ایران هراسی در منطقه و جهان ازجمله حمایت ایران از گروههای فلسطینی ،حمایت از حزب الله لبنان،برگزاری کنفرانسهای حمایت از انتفاضه و مخالفت با روند صلح خاور میانه و ....شاخص هایی که نشان از تقابل شدید ایران و اسرائیل است علاوه بر این مهمترین ترس اسرائیل ایران هسته ای است اسرائیل با امنیتی ساختن این موضوع و بزرگ جلوه دادن آن همواره درحال رایزنی در جامعه ملل و همراهی کشورها برای تهدید نظامی علیه ایران است ،تهدید نظامی می تواند بقای کشورها را به خطر اندازد .تهدید نظامی کانون نگرش کشور هاست دلیل عمده تهدید نظامی اسرائیل علیه ایران بحث های ایدئولوژیکی ،فکری و ایران هسته ای است ، از طرفی اسرائیل و امنیت آن خط قرمز آمریکاست با مطالب گفته شده می توان نتیجه گرفت که صلح ابراهیم و همراهی بیشتر کشورهای عربی و حمایت های جانبدارانه آمریکا از اسرائیل و تحرکات منطقه ای ایران که به نظر بی ثباتی منطقه را در پی دارد ،موجب می شود ایران همواره در معرض تهدیدات نظامی باشدو این بطور جدی علاوه بر انزوای بیشتر ایران در منطقه ،تنشهای بیشتر منطقه ای ایران و اسرائیل و حتی تصمیم اسرائیل و متحدانش  برای مهار ایران گزینه  حمله نظامی علیه ایران دور از انتظار نباشد در اینصورت   قطعا امنیت ملی ایران با خطرجدی مواجه خواهد شد .

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

*دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشکاه ازاد اسلامی واحد شاهرود