*محسن نجفی 

مقدمه:

پس از مورد اصابت قرار گرفتن نفت‌کش «مرسر استریت» متعلق به یک تاجر صهیونیستی در فاصله 280کیلومتری بندر الدقم در دریای عمان، فرماندهی سنتکام ،نتایج تحقیقات این ستاد درباره این حمله را منتشر کرد که عنوان می‌کند: ایران با انجام سه حمله پهپادی این کشتی را هدف قرار داده است.سنتکام اعلام کرد: دو حمله اول، پهپادی به کشتی ناموفق بوده اما حمله سوم با پهپاد انفجاری، باعث مرگ دو خدمه کشتی شد.بر اساس بیانیه سنتکام، نظامیان این ستاد چند قطعه از پهباد سوم ایرانی را از دریا بیرون کشیده و پس از بازیابی به این نتیجه رسیده­اند که مشابه نمونه­ های پیش گردآوری‌شده از پهبادهای تهاجمی ساخت ایران است. این حمله پهبادی با واکنش شدیدی از سوی برخی مقامات اسرائیلی و موضع­گیری تعدای از کشورها همراه بوده است. فارغ از صحت ادعاها و اتهامات مطرح­شده در مورد انتصاب این حمله به ایران، باید گفت اسرائیل آغازگر حملات دریایی به تانکرهای نفت ایران بوده است. اما نکته حائز اهمیت این است که در حملات اسرائیل تلفات جانی تاکنون رخ نداده است.شاید بتوان گفت کشته­ شدن دو شهروند غیرنظامی از کشورهای اروپایی سبب بروز این­گونه واکنش­های شدید گردیده است.اولین واکنش مقامات دولت جدید در اسرائیل به حادثه «مرسر استریت» تهدید ایران به حمله نظامی بود.«بنی گانتز» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی درواکنشی عنوان داشت:«زمان آن رسیده که به اقدامات ایران پاسخ داده شود و اسرائیل برای حمله نظامی به ایران آمادگی دارد.ایران می­ خواهد در چند جبهه اسرائیل را تهدید کند و به همین دلیل نیروهای خود را در لبنان و غزه تقویت کند. شبه‌نظامیانی را در سوریه و عراق مستقر می­ کند و حامیان خود را در یمن حفظ می­ کند.ایران چالشی برای جهان،منطقه و اسرائیل است.دیگر حرف زدن کافی نیست، زمان عمل رسیده است.باید به اقدامات دیپلماتیک،اقتصادی و حتی نظامی دست زد، در غیر این صورت این وضع ادامه خواهد داشت.اسرائیل آماده حمله به ایران است.هنگامی‌که جهاد اسلامی فلسطین از غزه به‌سوی اسرائیل شلیک می­ کند، این کار را با حمایت ایران انجام می­ دهد، ما این را می­دانیم.اسرائیل برنامه هسته­ای ایران را دغدغه شماره 1 می ­داند و اگرچه تهران همواره دنبال کردن سلاح هسته­ای را رد کرده است،اما معلوم است که آن­ها درحال‌توسعه توانایی­ های خود برای تولید زرادخانه تسلیحات هسته­ ای و موشک­های بالستیک باقابلیت حمل کلاهک هسته­ای هستند.رئیس­ جمهور جدید ایران می ­تواند ایران را به سیاست حتی شدیدتر و تهدید امنیت منطقه سوق دهد.ایران همچنین از تمام خطوط تعیین‌شده در توافق هسته­ ای قبلی عبور کرده است و اکنون تنها 10هفته تا به دست آوردن مواد شکافتنی که به آن امکان تولید بمب هسته­ای را می ­دهد، فاصله دارد. سعید آقاجانی فرمانده نیروهای پهپادی و امیرعلی حاجی ­زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه،مسئول حمله مرگبار به کشتی اسرائیل در سواحل عمان هستند.»«نفتالی بنت»،«نخست‌وزیر اسرائیل نیز درواکنشی عنوان داشته است:« در حال جلب حمایت بین‌المللی برای واکنش به حمله به این کشتی تحت مدیریت اسرائیل است، اما تأکید کرد که ما می‌دانیم چگونه به‌تنهایی عمل کنیم.»

اختلافات آمریکا و اسرائیل در برخورد با ایران

اگرچه ایران و اسرائیل در سال‌های اخیر، تنش­ های مختلفی ازجمله خرابکاری در تأسیسات هسته‌ای ایران،حمله به تانکرهای حامل سوخت،ترور دانشمندان هسته‌ای و نخبگان لشگری، حملات سایبری و .. را  از سر گذرانده‌اند،اما به نظر می‌رسد در این مقطع زمانی حادثه «مرسر استریت» نقطه عطفی بر این تنش‌ها بوده است.قرابت زمانی این حادثه با مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا در وین بر سر بازگشت به برجام، تغییر دولت در ایران و اعلام مواضع سیاست خارجی ایران در برخورد با همسایگان و تعامل با جهان و استقبال نسبی آمریکا از مذاکرات با ایران از ویژگی‌های این مقطع زمانی بوده است.

بسیاری از تحلیل گران اسرائیلی بر این باورند که رویکرد دولت جدید آمریکا در قبال برجام،نخستین نشانه از بروز اختلاف با اسرائیل در ارتباط با ایران است و این امر ممکن است زمینه‌ساز بروز تنش‌های جدی میان اسرائیل و ایران گردد. سخنان «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا در نشست خبری با «لاپید» همتای اسرائیلی خود، شاید گواهی بر اختلافات اسرائیل با آمریکا در ارتباط با ایران باشد.«بلینکن» در این نشست خبری اذعان داشت: «روابط آمریکا و اسرائیل بر ارزش‌ها و منافع مشترک و دوستی بناشده است.آمریکا تعهد و پیوند عمیق در قبال امنیت اسرائیل دارد.ما اهداف مشترکی داریم،اما گاه در تاکتیک اختلاف‌نظر پیدا می‌کنیم و فکر می‌کنم که با یکدیگر به‌روشنی صحبت می‌کنیم و درست است که همین‌طور باشد...»

آیا سایه جنگ نظامی بین ایران و اسرائیل پررنگ شده است؟

مخالفت شدید مقامات اسرائیلی با بازگشت آمریکا به برجام و ترس از اعمال سیاست‌های شدیدتر علیه اسرائیل توسط رئیس‌جمهور جدید ایران حضرت حجت‌الاسلام رئیسی، این فرضیه را تقویت می‌کند که سران صهیونیستی درصدد هستند تا از طریق دستاویز قرار دادن حمله به کشتی «مرسر استریت» و معرفی ایران به‌عنوان عامل این حمله ، زمینه بروز موفقیت در مذاکرات وین و بازگشت آمریکا به برجام و رفع احتمالی فشارها و تحریم‌ها را کاهش دهند. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران هرگونه اقدام علیه کشتی موصوف را رد کرده و از سوی دیگر مستندات متقن و قابل قبولی نیز از سوی اسرائیل و سایر کشورهای مدعی حمله ایران، ارائه نشده است. نتانیاهو نخست‌وزیر سابق رژیم صهیونیستی در بیانیه‌ای رسمی در واکنش به تصمیم آمریکا برای مذاکره با ایران در خصوص برجام اذعان داشته بود:«ایمان دارد که بازگشت به توافق پیشین(برجام) تنها راه ایران را برای برخورداری از زرادخانه هسته‌ای، هموار می‌کند.»

بر اساس فرمول هزینه و فایده در روابط بین‌الملل و با توجه به توانمندی­های نظامی ایران،احتمال حمله نظامی به ایران از سوی اسرائیل بسیار ضعیف ارزیابی می‌شود.البته باید گفت که هیچ‌یک از دو کشور خواهان جنگی تمام‌عیار نیستند.در صورت بیشینه شدن تنش‌ها بین ایران و اسرائیل و سایه افکندن جنگ نظامی،باید گفت هرگونه تحرک و اقدام نظامی از سوی طرفین کاملاٌ هوشمندانه و  مدیریت‌شده خواهد بود.   

جمع ­بندی:

به نظر می‌رسد حادثه کشتی «مرسر استریت» در دریای عمان به فرصتی مناسب برای اسرائیل و آمریکا و اروپاییان بدل شده تا عملیات روانی هدفمندی را علیه ج.ا.ایران با هدف تأثیرگذاری بر مذاکرات هسته ­ای ایران در وین ساماندهی نمایند.عملیات روانی که دربرگیرنده اتهام ­زنی و تهدید به مقابله می‌باشد.اسرائیل به دنبال تضعیف موضع ایران در مذاکرات هسته‌ای و آمریکا و اروپا  درصحنه دیپلماسی  به دنبال برای محکومیت ایران در نهادهای بین‌المللی و اخذ امتیاز در مذاکرات می­باشند.باید پذیرفت که اسرائیل با حضور رسمی در کشورهای حوزه خلیج‌فارس،محیط امنیتی ج.ا.ایران را با چالش‌های  عدیده‌ای روبه‌رو ساخته است و توانایی رژیم برای جمع‌آوری اخبار و اطلاعات،انجام حملات انتحاری از طریق ریزپزنده­ ها،انجام اقدامات خرابکارانه علیه تجهیزات و اماکن حساس ایران، افزایش‌یافته است.اما در مقابل جمهوری اسلامی ایران نیز می­تواند از نقاط ضعف این رژیم ازجمله وابستگی به حمایت غرب،همسایگی با کشورهای متخاصم و نیروهای نیابتی،مشکلات و درگیری‌های حزبی،نداشتن عمق استراتژیک، هدف قرار دادن رژیم با تجهیز موشکی نیروهای مقاومت و .. بهره‌برداری لازم را به عمل‌آورده و ابتکار عمل را در میدان دیپلماسی و نظامی به دست گیرد.

 تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

 *دانشجوی دکتری علوم سیاسی- جامعه ­شناسی سیاسی-دانشگاه علوم و تحقیقات