دکتر مصطفی‌ مالکی کارشناس مسائل آلمان در گفتگو با مجله ایرانی روابط‌ بین‌الملل

موضوع سیاست‌خارجی در انتخابات 2021 آلمان بسیار کمرنگ بود

دکتر مصطفی‌مالکی کارشناس مسائل کشور‌آلمان در گفتگو با مجله ایرانی روابط‌ بین‌الملل و به مناسبت انتخابات 2021 آلمان و در خصوص تاثیر این انتخابات بر جهت‌گیری سیاست‌خارجی این کشور، به مجله ایرانی روابط‌ بین‌الملل گفت: در خصوص بحث سیاست‌خارجی آلمان در دولت آینده باید به دو نکته توجه شود: اولا اینکه موضوع سیاست‌خارجی و دفاعی در کارزار انتخاباتی 2021 کم‌رنگ و به تبع آن در نتیجه انتخابات کمترین نقش را داشت. سیاست‌خارجی اصولا با توجه به چالش‌هایی چون بحران‌کرونا و مسائل‌اقتصادی جایگاه خاصی در اذهان و افکار عمومی نداشت. این مساله در نتیجه نظر‌سنجی‌های قبل از انتخابات نیز نمایان بود، جایی که سیاست‌خارجی هیچگاه در بالای لیست دغدغه‌های شهروندان قرار نگرفت. دیدگاه‌ها و مواضع هر یک از احزاب در خصوص سیاست‌خارجی به ندرت بر سر زبان‌ها آمد و این مساله بررسی و تحلیل سیاست‌خارجی را با دشواری روبرو می‌سازد. ثانیا، قبل از هر‌گونه تحلیل و یا گمانه‌زنی در خصوص سیاست‌خارجی دولت آینده آلمان، باید به این نکته نیز اشاره شود که آینده دولت‌ائتلافی هنوز مشخص نیست. وجود حداقل دو ائتلاف محتمل برای تشکیل دولت، تحلیل را دشوار می‌سازد و انتظار می‌رود که رایزنی‌های درون‌حزبی و میان‌حزبی حزب پیروز، یعنی سوسیا‌ل‌دموکرات(25.7 ) و احزاب‌مسیحی یو‌نیون(24.1) با دو‌حزب سبز(14.8) و دموکرات‌آزاد(11.5) به منظور بررسی ائتلاف‌های ممکن و تشکیل دولت به طول انجامد.

 البته اینکه اصطلاح مشهور مسئولیت بیشتر بر سر زبان‌ها نیامد و موضوعاتی چون روابط‌فراآتلانتیک، مناسبات با روسیه و چین، مشارکت‌هسته‌ای و بودجه‌نظامی کمتر مورد توجه نامزدهای اصلی احزاب در مناظره‌ها قرار گرفت، به معنای آن نیست که احزاب در برنامه‌های‌انتخاباتی خود فصلی را به موضوع سیاست‌خارجی اختصاص نداده باشند. موضوع سیاست‌خارجی فصل مشخصی را در برنامه‌انتخاباتی مصوب همه احزاب به خود اختصاص داده است.

  این کارشناس مسائل آلمان در ادامه بر این نکته تاکید داشت که، با این وجود در ارائه تحلیل نباید از نظر دور داشت که سیاست‌خارجی جمهوری آلمان‌فدرال، همانند سایر کشورها، مبتنی بر اصولی است که بدان پایبند می‌باشد و معمولا ( بر‌خلاف بسیاری از موضوعات‌داخلی) پایدار و باثبات‌ است. آلمان با توجه به ظرفیت‌های خود، نه قصد بر هم زدن صحنه را دارد و شاید نه توانایی لازم برای انجام این کار را دارد. منابع، ظرفیت‌ها، اولویت‌ها و منافع آلمان در صحنه بین‌الملل مشخص و شکلی پایدار دارد. لذا، با توجه به این منابع و اولویت‌های مشخص و محدود، نمی‌توان انتظار داشت که سیاست‌خارجی آلمان به شکلی محسوس تحت‌الشعاع نتیجه انتخابات این کشور قرار گیرد.

  به باور دکتر‌مالکی، به‌رغم آنچه اشاره شد، باید تصریح کرد که حزب سوسیال‌دموکرات به دنبال اروپای‌مستقل و مقتدر است و موضوع تقویت همبستگی اتحادیه‌اروپا را در اولویت‌های سیاست‌خارجی خود قرار می‌دهد. این حزب علی‌رغم اذعان به ناتو، ایجاد واحد نظامی اروپایی به موازات این اتحاد را نیز ضروری تلقی می‌کند. با توجه به آنکه ایجاد دولت‌ائتلافی با هدایت سوسیال‌دموکرات‌ها موسوم به ائتلاف چراغ‌راهنمایی محتمل‌ترین گزینه تلقی می‌شود، می‌توان انتظار داشت که نگاه به شرق آلمان به‌ویژه در زمینه ایجاد گشایش‌ها و تلطیف تحریم‌های روسیه، مورد توجه بیشتر دولت‌جدید به صدر‌اعظمی الاف‌شلتس قرار گیرد. سوسیال‌دموکرت‌ها خواهان پایان مشروط تحریم‌های روسیه بر طبق قرارداد‌مینسک هستند. البته حضور سبزها‌ در ائتلاف، می‌تواند از منظر حقوق‌بشری مانعی بر سر راه اعطای مجوز نهایی به نورد‌استریم2 و یا عاملی برای تاخیر در را‌ه اندازی آن باشد. حزب دموکرات‌آزاد دیگر حزب حاضر در این ائتلاف، نیز نگاهی تردید‌آمیز به انتقال گاز از روسیه دارد و آن را منوط به دریافت برخی امتیازات می‌داند. این حزب با توجه به تاکید ویژه بر اقتصاد و رقابت در بازار آزاد، نفوذ چین در زیرساخت‌های اقتصادی و صنعتی آلمان و اروپا را برنتابیده‌ و به ایجاد توازن در ارتباط تجاری با چین توجه خواهد داشت. به گفته دکتر‌ملکی، به نظر می‌رسد ادامه همکاری‌های تجاری  و هم‌زمان گفتگوی انتقادی با چین در دستور‌کار چنین دولتی باشد. دموکرات‌آزاد همچنین خواهان آن است که آلمان به عنوان یک بازیگر واقعی در سطح جهان ظاهر و استقلال‌راهبردی اتحادیه‌اروپا حتی به قیمت تبدیل آن به یک نظام‌فدرال را مطلوب قلمداد می‌کند.

  این کارشناس و تحلیلگر مسائل کشور آلمان در ادامه و در خصوص آینده روابط آلمان با جمهوری اسلامی‌ایران تحت تاثیر انتخابات 2021 بیان داشت، سوای اینکه چه کسی سکان‌ تشکیل و ‌هدایت دولت‌آینده آلمان را بر‌عهده بگیرد و چه احزابی‌ در دولت‌آتی مشارکت داشته باشند، برهم زدن برنامه‌ها و اولویت‌هایی که در حال‌حاضر در قبال منطقه و ایران در جریان است، در دستور‌کار قرار نخواهد داشت. حل و فصل برجام‌ در راستا و هم‌گام با سیاست‌های اتحادیه‌اروپا، در چارچوب تروئیکای‌ اروپایی و در قالب 1+5 همچنان اولویت سیاست‌خارجی این کشور در قبال جمهوری اسلامی‌ایران خواهد بود. تلاش آلمان برای تبدیل شدن به یک قدرت‌ژئوپولیتیک هنوز به ثمر ننشسته و نمی‌توان تک‌روی و سیاستی خارج از چارچوب‌های مذکور را متصور شد. به باور دکتر‌ملکی، اینکه آلمان بخواهد فراتر از قالب‌های موجود به‌اصطلاح از خود هزینه کند و در راستای نمایاندن‌  تلاش ژئوپولیتیک‌ خود به دیگران، منافع اقتصادی خود و شراکت با هم‌پیمانان سنتی و منطقه‌ای را با خطر مواجه سازد، بعید به نظر می‌رسد. لذا، در راستای پیشبرد اهداف و اولویت‌های مشخصی که به آنها اشاره شد، روابط گسترده اقتصادی و تجاری با کشورهای‌عربی به‌ویژه امارات‌ متحده‌عربی و به‌ویژه در حوزه تجارت‌خارجی و در کنار آن حفظ  روابط‌سیاسی و اقتصادی وابسته به سرنوشت برجام‌ با جمهوری اسلامی‌ایران همچنان ادامه خواهد داشت. به باور دکتر مصطفی‌ملکی حضور احزاب سوسیال‌دموکرات و سبزها‌ که رویکردی نقادانه نسبت به حضور نظامی آلمان فرای‌ مرزهای این کشور و صادرات تسلیحات را  دارند، بی‌تاثیر در روابط این کشور با برخی کشورهای منطقه نخواهد بود. با توجه به حضور حزب‌سبز در دولت‌های ائتلافی می‌توان انتظار داشت که رویکردهای حقوق‌بشری در قبال ایران از یک‌سو و البته بعد انسانی خسارت‌های تحریم از سوی دیگر تقویت گردد.

  مصطفی‌مالکی در پایان اذعان داشت، به صورت‌کلی می‌توان حضور پر‌رنگ احزاب‌ چپ‌میانه در دولت آینده آلمان را در صورت تحقق یافتن ائتلاف سوسیال‌دموکرات –سبز‌ و دموکرات آزاد- به معنای زمینه‌ای مساعد‌تر برای تعامل میان دو کشور تلقی نمود. در چنین فضایی بعد فردی منصوبین‌ در دستگاههای متولی را نمی‌توان نادیده گرفت.  

دکتر رامتین رضایی سردبیربخش  فارسی مجله ایرانی روابط بین الملل