سیدقائم موسوی دکتری علوم سیاسی 

در تماس اخیر آقای رئیسی با رئیس جمهوری روسیه، ولادیمیر پوتین گفت؛ از حقوق ملت ایران در موضوع هسته ای حمایت می کنیم! تجربه نشان داده است که در حوزۀ سیاست بویژه با ماهیت رئالیستی آن، سیاستمداران قادرند به همان شیرینی ای که سخن می رانند در عمل به تلخیِ هر چه تمام تر رفتار نمایند. بر همین مبنا کشورها یکسری سیاست های اعلانی و عملی دارند که در اولی تلاش دارند آنرا اخلاقی، خوشایند مخاطب و در پوشش قواعد و مقررات ارائه نمایند و در دومی با متر و معیار منافع و مؤلفه های واقع بینی به آن می نگرند و بسیار اتفاق می افتد که این دو هیچ گونه انطباقی با یکدیگر ندارند و تناقض فاحشی با هم دارند.

عقبۀ گفتار و رفتار روسیه در قبال ایران بویژه بعد از انقلاب، این تناقض و دوگانگی را برجسته می کند. فارغ از کلیت روابط روسیه و جمهوری اسلامی و حرف و حدیث های فراوان در مسایلی مانند انرژی، نقش منطقه ای ایران و غیره؛ صرفاً نگاهی به مواضع روسیه در مناقشۀ اتمی ایران با کشورهای غربی نشان می دهد که روسیه هیچ گاه حامی منافع هسته ای جمهوری اسلامی نبوده است.

رأی مثبت به تمامی قطعنامه های شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل به خوبی استراتژی روسیه را نشان می دهد. این پرونده برای روسیه تبدیل به «گنج قارون» شده است. ابزاری برای تعادل بخشی به روابطش با غرب.

مواهبی که از استمرار این مناقشه نصیب روسیه می شود، نصیب هیچ کشور دیگری نمی شود. ناگفته نماند که اگر زمانی کشورهای غربی و حتی اسرائیل بخواهند بنا به ناچاری با ایران اتمی کنار بیایند، روسیه کنار نخواهد آمد. او هیچگاه نخواهد پذیرفت ایران با منابع عظیم انرژی، سرمایه های انسانی و موقعیت ژئوپلیتیکی به قابلیت های هسته ای با توان بازدارندگی دست بیابد. این وضعیت مثل این می ماند که ایران بتواند و اجازه دهد بحرین صاحب فناوری غیرصلح آمیزِ هسته ای بشود.

مطلوبِ روسیه پروندۀ فرسایشی و اختلاف دائمی ایران با غرب است. بر همین مبنا ایران را تشجیع به فعالیت های هسته ای قابل کنترل می کند و از سوی دیگر خودش را همسو با سایر کشورها برای توافق با ایران نشان می دهد. اینگونه دائم در حال نوسان گیری میان کف و سقفِ مناقشه است.

بر همین اساس می گوید ما در مورد موضوع هسته ای حمایت می کنیم؛ نمی گوید ما کمک می کنیم که غائله خاتمه پیدا کند و مثلاً تحریم ها رفع شوند. نقشی که بریتانیا در مناقشات منتهی به عهدنامه های گلستان و ترکمنچای بازی می کرد؛ اکنون روسیه در منازعۀ ایران و آمریکا ایفا می کند. کمک به حل و فصل موقتِ یکطرفه به ضرر ایران و اجتناب از خاتمۀ غائله برای قابلیت فشارهای محتمل در آینده!

جمهوری اسلامی اما باید با توسل به سابقۀ روسیه حداقل از ابتدای مناقشه در اوایل دهۀ 80 تاکنون؛ ضمن بهره وری از قدرت بین المللی روسیه و چین برای تعدیل فشارهای آمریکا و کشورهای غربی در مذاکرات احیاء برجام از گذاشتن تمام تخم مرغ هایش در سبد این دو کشور بویژه روسیۀ پوتین پرهیز نماید. فاصله از تک اهرمی بودن در مذاکرات و اجتناب از اتکاء به ناهمراهیِ صادقانۀ روسیه با پرهیز از چرخاندن لقمه دور سر و در پیش گرفتن مذاکرۀ مستقیم ایفاد خواهد شد. آنچه در گفتگوی مستقیم و اقناع طرفینیِ رو در رو، قابلیتِ حصول دارد به مراتب از گفتگویِ غیرمستقیم و چندجانبه با منافع متداخل آسان تر خواهد بود.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل