معصومه محمدی دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی دانشگاه تهران مرکز

در پی افزایش شدید ناگهانی قیمت بنزین در قزاقستان در تاریخ  2 ژانویه 2022  اعتراضات وسیعی در این کشور اتفاق افتاد. به گفته دولت قزاقستان این اعتراضات به دلیل تقاضای بالا و تثبیت قیمت شروع شد .اعتراضات در شهر نفتی جانا اوزن آغاز و به سرعت به شهرهای دیگر از جمله بزرگترین شهر آن آلماتی گسترش یافت . اکنون اعتراضات در گسترده ترین کشور آسیای مرکزی جامعه جهانی را شگفت زده کرده است. این در حالی است که تمامی کشورهای همسایه و بالاخص روسیه خواهان پایان یافتن این اعتراضات در قزاقستان است، چرا که هر کدام از آنها این بیم را دارند که مبادا جریان اعتراضات به داخل کشور آنها تسری پیدا کند. در این بین روسیه با داشتن طولانی ترین مرز مشترک به واسطه ۱۲ استان روسیه با قزاقستان بیشترین احساس ناامنی و خطر را از این اعتراضات دارد. با شروع اعتراضات بسیاری از کشورها و سران آنها خواستار پایان بحران سیاسی در قزاقستان می‌باشند و در کنار آن واحدهای امنیتی و سیاسی پررنگی برای حفظ و امنیت و آرامش در تلاش می باشند. بحران قزاقستان در میان کشورها های همسایه بالاخص روسیه همانطور که پیشتر اشاره شد به دلیل داشتن ۷ هزار کیلومتر مرز مشترک بیشترین خط مرزی را برای روسیه دارا می باشد و می تواند سه نکته منفی را در سیاست خارجی روسیه به بار آورد. ابتدا باید در پیش رو بودن مذاکرات روسیه و آمریکا در خصوص اوکراین اشاره کرد، این در حالی است که اعتراضات قزاقستان پیش از مذاکرات به وقوع پیوسته و حتماً یکی از گزینه های مورد بحث میان روسیه و آمریکا در خصوص اعتراضات داخلی در قزاقستان خواهد بود و این خود برگ برنده‌ای برای ایالات متحده محسوب می‌شود چرا که با توجه به آنکه روسیه درگیر اوکراین و بلاروس در همسایگی خارج نزدیک خود و درگیر روسیه است و در سمت جنوب شرقی خارج نزدیک خود درگیر افغانستان است با ورود به بحث قزاقستان اهرم فشار جدیدی بر روسیه حاکم می باشد. این عوامل و درگیری‌های منطقه‌ای نقطه قوتی در جهت نگرش غرب به روسیه در حال سلطه طلبی و گسترش نفوذ خود در میان کشورها است که می‌تواند باعث منزوی گشتن روسیه در منطقه شود و بیشتر به جای اینکه به مناطق دور خود توجه کند درگیر خارج نزدیک و کشورهای اتحاد جماهیر شوروی شده است . دوم درخواست توقایف از سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه برای دعوت جهت حل و فصل و کمک به حل اغتشاشات داخلی قزاقستان است.توقایف که در چند روز گذشته اصطلاحاتی چون افراد مخرب، راهزنان، تروریسم و در آخر شبه‌نظامیان را برای افراد معترض به کار برده است از سازمان پیمان امنیت جمعی درخواست کمک کرده است این در حالی است که رئیس جمهور سابق قزاقستان نظربایف نگرشی کاملاً روسی داشته و رئیس جمهور فعلی توقایف به دلیل داشتن روابط خوب با واشنگتن و همگرایی با کشوری چین آینده داشته و مقامات روسی آینده ای همراه با تضاد منافع با پکن را برآورد کرده اند اما توقایف با توسل به موازنه مثبت در عرصه بین‌المللی سناریوی مطلوبی را نهادینه ساخت .او با درخواست کمک از روسیه برای آرام کردن شرایط عاملی در ایجاد توازن در روابط خویش با روسیه شده است. این درخواست در حالی است که آمریکا نسبت به حضور نیروهای روسی و سازمان پیمان امنیت جمعی در قزاقستان مخالف و نسبت به مشروع بودن آن به نتیجه مثبتی نرسیده است. تمامی کشورهای همسایه بر این امر اتفاق نظر دارند که هیچ نیروی خارجی بر اعتراضات داخلی قزاقستان دخالت نداشته باشد. بسیاری کشورهای اروپایی بر این امر معتقد هستند که باید خود قزاقستان به حل و فصل مناقشات خود بپردازد و بدون خشونت راه چاره ای را برای پایان پذیرفتن به اغتشاشات در پیش بگیرد در حالی که توقایف احضار داشته هیچ مذاکره‌ای با این افراد نخواهد داشت و تا تمامی آنها اسلحه های خود را کنار نگذارند به مقابله با آنها ادامه خواهد داد و به آنها لقب شبه نظامیان تروریست را داده است.توقایف با دعوت از سازمان پیمان امنیت جمعی در نظر داشته تا با ارسال پالس مثبت به روسیه بگوید که همچنان نگاه شراکتی خود با آنرا حفظ کرده است و مسکو را به عنوان نیروی حافظ صلح خارجی خود بر می شمارد .نکته سوم در خصوص افت قیمت روبل روسیه پس از اعتراضات داخلی قزاقستان است که می‌تواند اولین هشدار جدی برای مسائل اقتصادی- امنیتی و سیاسی روسیه باشد. پس از اعتراضات بلاروس و آخرین جنگ قره باغ اعتراضات قزاقستان سومین بحران بزرگ در کشورهای پیمان امنیت جمعی به رهبری مسکو طی دو سال اخیر می باشد. روسیه تلاش دارد تا با ورود نیروهای روسیه و قزاقستان از قدرت  این کشور پشتیبانی نماید چرا که روسیه خود را صاحب تمامی کشورهای استقلال یافته پس از سقوط شوروی می‌داند و در جهت ثبات و ایجاد امنیت در آنها که حیاط خلوت خود خط قرمز کرملین میباشد تمامی تلاش خود را انجام می‌دهد و از دخالت دیگر کشورهای منطقه‌ای و یا فرامنطقه‌ای به حوزه خود شدیداً محافظت می نماید. چراکه آشوب در سرزمین های اتحاد جماهیر شوروی را برابر با ایجاد آشوب و درگیری در داخل مرزهای روسیه و تسری آن ها به داخل کشور روسیه می داند و برای اینکه این اتفاق به نقطه عمل نرسد تمامی تلاش خود را با استفاده از نیروهای نظامی خویش به عمل می‌آورد .

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل