سید قائم موسوی دکتری علوم سیاسی

برجام شبیه به فیلم داستانیِ بلندی شده که کارگردانی متبحر، عامدانه؛ پایانی باز برایش گذاشته باشد. ببینده بر مبنای مؤلفه های زیادی، برداشت مخصوص به خودش را از آن دارد.در حالی که آمریکا، زمانبندی برای مذاکرات وین تعیین می کند، مسؤل سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس،صحبت از «مذاکرات تنبیهی» می نماید. فحوای کلام و ادبیات وی به صورتی است که هر کس غیر از این فکر کند، طبعاً در جریان امور نیست!

با اغماض از شیوهٔ گفتاری آقای جلال زاده و با تمسک به سناریوی برجام، این آمریکا بود که برجام را ترک کرد. بر اساس منطق و ادلهٔ استدلالی، شرایط حکم می کند که آمریکایی که از برجام خارج شد، اگر تمایل به احیاء برجام دارد، به آن برگردد.اما آنچه این معادلهٔ ساده را بغرنج کرده، سوایِ هژمونی «منطقِ قدرت» بر «قدرتِ منطق» در روابط بین الملل؛ فعل و انفعالاتی هست که در پساخروجِ ترامپ رخ داده است.

روحیهٔ اسکیزوفرنیستی-آنارشیستی ترامپ تحت تاثیر افراط گرایی نتانیاهو و توهم پنداری محمد بن سلمان، موج سنگینی از تحریم ها در قالب «فشار حداکثری» بر جمهوری اسلامی تحمیل کرد. سناریویی که صدمات جبران ناپذیری بر کلیت ایران وارد کرد. امری که می شد از آن جلوگیری کرد اما تضاد و تداخل منافع جناحی-ملی مانع شده بود.

در این سو و با رؤیت دود سفید بایدن بر فراز کاخ سفید، اتفاقاتی که از آن بنام «اقدامات جبرانی»یاد می شود، شکل گرفتند. در برابر ترامپ[زنگی مست]جمهوری اسلامی دست به عصا بود. خویشتنداری آن در پاسخ متعادل به ترور سردار سلیمانی، نوعی حزم اندیشی از افتادن در تقابل نهایی بود.

با بایدن اما به خاطر سیاستِ کشتی بان جدید، فعالیت های هسته ای شدت گرفتند. اقدامات جبرانی جمهوری اسلامی؛ بعلاوه اینکه بایدن نمی خواست به سادگی دست از میراث ترامپ بردارد، گره برجام را کورتر کرد. خودداری جمهوری اسلامی از مذاکرات مستقیم با آمریکا،نیز روند را پیچیده و زمان بر کرده است.

صعوبت دل کندن از مجموعه ای از تحریم ها از سوی آمریکا و اجتناب از گزیده شدن دوباره از یک سوراخ، توسط جمهوری اسلامی چشم انداز مذاکرات را در یک شرایط سهل و ممتنع قرار داد.

فضای ذهنی طیفی از کسانی که در برههٔ قبلی، دشمنان خونی برجام بودند و اکنون پوست انداختند و حامی آن شده اند، از اهرم مذاکرات؛ مهم ترین عامل قفل شده روندهای مختلف داخلی و خارجی کشور شده است.

مادامیکه نگرش به رویکرد مذاکرات اینگونه سطحی و شعاری باشد، طبیعتاً بهره برداری بهینه از آن نیز امکان پذیر نخواهد بود. مذاکره بایستی به عنوان یک مکانیزم تسهیل کنده برای بیشینه کردن منافع ملی و فاصله دادن کشور از ورطهٔ سرگیجه در امور داخلی و خارجی باشد؛ نه ابزاری برای رجزخوانی بی فایده!

اکنون؛ تمام تحریم ها علیه جمهوری اسلامی اِعمال می شوند و از سوی تمام کشورهای دنیا [حتی متحدان خودخواندهٔ چین و روسیه ] هم رعایت می شوند. فعالیت های هسته ای کشور هم که در چارچوب فتوای رهبری و دوربین های آژانس در چارچوب مسالمت آمیز، کنترل شده هستند، با این مذاکرات چگونه و به چه صورت آمریکا را تنبیه می کنید؟

با خودداری غیرمنطقی از مذاکرات مستقیم، اتکاء به حمایت های کاذب استراتژی شرق و قفل بودن مقدرات کشور بواسطهٔ اختاپوس تحریم ها، آنچه انجام می‌شود؛ تنبیه آمریکا نیست بلکه نوعی خودآزاری و آچمژ خودخواستهٔ زیان بار است، که مشخص نیست چه زمانی به پایان خواهد رسید.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل