سید قائم موسوی دکتری علوم سیاسی

در فضای گرگ و میش مذاکرات هسته ای؛ خبرهای امیدوارکننده ای از وین به گوش می رسد. از نقطه نظر انتفاع؛ آمریکا و هم پیمانانش با پروپاگاندا، بزرگ نمایی و امنیتی کردن پروندۀ هسته ای جمهوری اسلامی، نهایتِ استفاده را از آن برده اند.دستپاچگی، چنددستگی و تعارض منافع داخلی نیز تا جای ممکن به فرسایشی شدن و خسران دهی آن، کمک لازم را کرد.بر همین اساس؛ ادامۀ این سریال، بیشتر از این حلاوتی ندارد. به احتمال فراوان شاهد توافق خواهیم بود.

زمانی سیاستِ «منطقه عاری از سلاح هسته ای» استراتژی ایران بود. جوهر آن بنا داشت منطقه را وارد فاز رقابت های هسته ای نکند. البته شاه می دانست که در عمل غربی ها که آن زمان متحد ایران نیز بودند؛ نخواهند گذاشت، ایران صاحب فناوری هسته ای بشود. همین امر موجب می شد که برنامه هایش را از اسرائیل پنهان نگاه دارد.

اسرائیل خود با استراتژی ابهام، مهمترین عاملی است که مانع در اختیار داشتن فناوری هسته ای توسط کشورهای منطقه شده است. در حالی که خود علیرغم برنامۀ اتمی پیشرفته اش، عضو NPT نیز نمی باشد. با این وجود در پلان نهایی مذاکرات وین؛ تیمی را برای تاثیر بر نتایج آن، به محل مذاکرات فرستاده است.اکنون که مناقشۀ هسته ای ایران می رود که به فرجام برسد، اظهارات مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد کمک به عربستان برای به خدمت گرفتن فناوری هسته ای، ترتیبات امنیتی منطقه را دچار دگردیسی و چالش جدیدی خواهد کرد.

تمنای اتمی عربستان با مساعدت چین،گذشته از امکان یا عدم امکان فعلیت، عجالتاً اهرم جدیدی برای فشار بر جمهوری اسلامی؛ جهت عقب نشینی از مطالبات حداکثری هسته ای خواهد بود. یعنی اگر توافقی در کار نباشد؛ هژمونی شما با مسلح کردن رقیب تان، خنثی خواهد شد.بعلاوه کشورهای غربی و بویژه اسرائیل در تحلیل نهایی نخواهند گذاشت که برنامۀ هسته ای عربستان به سرانجام برسد. اول اینکه مطابق NPT نخواهند گذاشت که انحصار اتمی آنها شکسته شود.

دوم اینکه اگر قرار بر اتمی شدن عربستان باشد، چرا این سرمایه گذاری عظیم را چینی ها انجام دهند. سوم اینکه سکوت کنونی اسرائیل، در قبال بلندپروازی عربستان؛ تاکتیکی و به خاطر رقابت آن دو با جمهوری اسلامی است. اسرائیل هیچ وقت با عربستان اتمی کنار نخواهد آمد.

چهارم اینکه با فعالیت های هسته ای عربستان، دومینویِ هسته ای در منطقه ایجاد خواهد شد و امکانپذیر نخواهد بود.

پنجم اینکه ممکن است قدرت های بزرگ، خوابِ پروژه ای مشابه جمهوری اسلامی برای عربستان تدارک دیده باشند. در این مورد قریب به دو دهه عربستان را وارد یک سناریوی تبلیغاتی-تحریمی کنند و تحت انواع سیاست های تحریمی-تهدیدی؛ سودهای هنگفتی از آن برداشت نمایند.

بر طبق این برنامه که نمودهایی از آن در اظهارات تنی چند از عربستانی ها ارائه شده است با دستاویز قرار دادن فعالیت های اتمی جمهوری اسلامی، ضرورت دستیابی به سلاح هسته ای برای تقابل با آن یا ایجاد موازنه برجسته می شود.

بعد از اینکه پروژۀ مناقشۀ تخیلیِ هسته ای جمهوری اسلامی به اتمام رسید و فعالیت های اتمی عربستان نیز مقداری پیشرفت داشته اند با ادله هایی نظیر اینکه عربستان دارای ذخایر عظیم انرژی های فسیلی هست و نیاز به انرژی اتمی ندارد و این برنامه صرفاً ماهیت نظامی برای دسترسی به سلاح های کشتار جمعی است، عربستان را زیر اهرم هایی مانند آنچه علیه جمهوری اسلامی انجام دادند، درگیر چالش های ویرانگری خواهند کرد.احتمال این فرجام زیاد است؛ مگر اینکه عربستانی ها از تجربۀ جمهوری اسلامی درس بگیرند؛ عقلانیت سیاسی پیشه کنند و دُم به تله ندهند.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل