دکتر معصومه محمدی عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

رزمایش دریایی مشترک میان چین، ایران و روسیه که از روز چهارشنبه 24 اسفند ماه در منطقه شمال اقیانوس هند آغاز و تا 28 اسفند(15 تا 19 مارس 2023) در همین منطقه ادامه خواهد داشت به کمربند امنیت دریایی 2023 شهرت یافته و این رزمایش به تعمیق همکاری عملی بین نیروی دریایی کشورهای شرکت کننده کمک خواهد کرد. انرژی مثبت این رزمایش دربردارنده صلح و ثبات و تزریق آن در منطقه خواهد بود. البته از نگاه تحلیلگران داخلی این رزمایش بیانگر روابط راهبردی ایران با دو کشور چین و روسیه خواهد بود. این مانور نظامی در حالی در حال انجام است که، تنش های ایالات متحده و چین بر سر طیفی از موضوعات، از جمله امتناع چین از انتقاد از مسکو به دلیل تهاجم این کشور به اوکراین و ادامه حمایت اقتصادی چین از روسیه تشدید شده است.

این نخستین بار نیست که ایران، روسیه و چین با یکدیگر مانور مشترک دریایی برگزار می کنند اما ایران و چین پس از حمله روسیه به اوکراین به خاطر کمک و همکاری نظامی با مسکو تحت فشار قرار گرفته اند. آخرین رزمایش مشترک دریایی ایران، روسیه و چین اوایل بهمن ماه سال گذشته در منطقه شمال اقیانوس هند برگزار شد. در آن رزمایش که " رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی2022" بود هم نیروهای دریایی ارتش ایران و هم سپاه پاسداران حضور داشتند.

از شاخصه ها ی این رزمایش می توان به محل برگزاری آن یعنی اقیانوس هند اشاره داشت، موضوعی که اهمیت این رزمایش را در میان چه کشورهای منطقه و چه قدرت های فرامنطقه ای حائز اهمیت و حساسیت کرده است. اقیانوس هند سومین‌ اقیانوس بزرگ دنیا است و شمال این اقیانوس یکی از مناطق استراتژیک جهان است که بین سه تنگه مهم و راهبردی یعنی‌ تنگه هرمز، تنگه مالاکا و تنگه باب‌المندب به‌عنوان مثلث طلایی واقع شده است. همچنین خلیج‌فارس یکی از مناطق شاخص دارای انرژی در جهان است که به دلیل سهم قابل‌توجه در تأمین نفت بسیاری از کشورها،‌ برای جهان اهمیت ویژه‌ای دارد.

از دیگر نکات حائز اهمیت این رزمایش، فرماندهی آن توسط جمهوری اسلامی ایران است و این به معنی سطح بالای اهداف و اشتراکات سیاسی و امنیتی سه کشور و نشان‌دهنده میزان اعتماد دو قدرت دریایی چین و روسیه به توان و جایگاه ایران در منطقه است.

در این شرایط به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر در مسیر ارتقاء توان و عملکرد دریایی و توسعه مشارکت نظامی و امنیتی با قدرت‌های تأثیرگذار نظیر چین و روسیه موفق عمل کرده است به‌طوری‌که برگزاری این رزمایش ایران را رسماً در عداد قدرت‌های دریایی قرار داد؛ به‌ویژه آنکه محدوده این رزمایش حدود 17 هزار متر مربع است و ایران در این رزمایش بزرگ نقش محوری دارد. این در حالیست که ایالات متحده تمام تلاش خود را در جهت افزایش تحریم ها و محدودیت ها در جهت منزوی ساختن ایران و روسیه در منطقه به کار بسته است. این رزمایش مشترک سه کشور ائتلافی قوی در جهت مبارزه با یک جانبه گرایی ایالات متحده و تغییر در نظم نظام بین الملل است. در چنین شرایطی آمریکا با یارکشی از برخی متحدانش به دنبال ایجاد موازنه‌ای در به دست گرفتن امنیت خلیج‌فارس و دریای عمان بوده است. به بیان دیگر آمریکا خواهان آن است نظم پیشین امنیتی در خلیج‌فارس را با به میدان آوردن متحدانش به نفع خود برهم بزند؛ نظمی که در آن نقش محوری ایران، تغییر کند و در نتیجه حضور ائتلاف دریایی مورد حمایت آمریکا، کفه سیاسی و نظامی خلیج‌فارس به نفع آمریکا سنگین‌تر شود. با این حال خلیج‌فارس و دریای عمان صرفا آن طور که آمریکا می‌خواست به آرایش امنیتی و سیاسی دست پیدا نکرد. حضور روسیه و چین در منطقه خلیج‌فارس و دریای عمان در کنار ایران برای آمریکا قابل هضم نیست.

انجام چنین رزمایش های مشترکی میان ایران و دو قدرت دیگر نشان از بسط و گسترش مرزهای دریایی ایران با دو کشور چین و روسیه و تلاش متقابل تهران- مسکو برای اثبات درتلاش ایران در منزوی نشدن در منطقه می باشد، بلکه دربردارنده افزایش توان و قدرت نظامی ایران در منطقه و مرزهای دریایی این کشور در جهت ارتقای قدرت منطقه ای خویش است.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل