دکتر تاج الدین صالحیان دکتری تخصصی روابط بین الملل ،دکتر حمید احمدی نژاد دکتری تخصصی روابط بین الملل،سجاد قیطاسی دانشجوی دکتری روابط بین الملل
اشاره
امروزه سیاست خارجی نه تنها در چگونگی حل مشکلات و معضلات داخلی بخصوص اوضاع اقتصادی و معیشتی موثر است بلکه گاه، حیات و ممات کشورها به چگونگی اتخاذ سیاست خارجی نیز گره خورده و سرنوشت کشورها نیز بدان وابسته شده است. انتخاب نوع گفتمان توسط رئیس جمهور به نوعی چگونگی رفتار کشور را نسبت به بیرون تعیین می کند. بنابراین نوع گفتمان و میزان پشتیبانی مردم از آن نقش بسزایی در پیشبرد رفتار خارجی کشورها ایفا می کند.
نظریه گفتمان از جمله نظریاتی است که چارچوب ذهنی حاملان یک گفتمان را واکاوی و چگونگی هژمون شدن یک گفتمان را تشریح می کند.لاکلائو و موفه، از جمله کسانی هستند که به بهترین نحو چگونگی ساخت یابی یک گفتمان را مورد کنکاش قرار داده اند. آنها با پرداختن به دال مرکزی، عناصر و دال های شناور، با ذکر نارسایی گفتمان مستقر، نزاع گفتمانی و چگونگی هژمون شدن گفتمان جدید را مورد بررسی قرار می دهند.آنها به کنشگران اصلی گفتمان جدید تحت عنوان عاملان سیاسی که به نوعی حاملان گفتمان هم هستند اشاره می کنند که این عاملان با طرح و برجسته سازی دال های مرکزی و شناور، باعث ایجاب و ایجاد گفتمان جدید شده به گونه ای که این دالهای جدید با خواست و نیاز جدید جامعه مطابقت و همخوانی بیشتری نسبت به گفتمان مستقر داشته که بتدریج سبب غیریت سازی از گفتمان مستقر و طردِ آن و سپس برجسته شدن گفتمان جدید و به هژمون رسیدن آن می گردد.بر این اساس، شاید بتوان گفت عامل و حامل اصلی گفتمان انتخابات اخیر ریاست جمهوری در کشور را خود آقای مسعود پزشکیان دانست که با ادبیاتی خاص، به نوعی صدای حاشیه نشین ها و طرد شدگان گردید که بخش اعظم جامعه را شامل می شدند. افراد دیگری همچون محمدجواد ظریف و محمدجواد آذری جهرمی نیز تمام قد به وی ملحق شده و با پرداختن به دال مرکزی و دال های شناور، ضمن کنار زدن گفتمان رقیب، سبب برجسته سازی و جایگزین شدن آن گردیدند. آنها موفق شدند دال های شناور در جامعه که با خواست جامعه همخوانی بیشتری داشت را تثبیت و به برتری برسانند.
علاوه بر ترکیب نامزدها که بجز آقای پزشکیان بقیه از یک جناح بودند و نوعی مظلوم نمایی را در جامعه تداعی می کرد، اما اقدام در جهت آنتی تز جلوه دادن نسبت به موجودیت مستقر در اداره امور جاری کشور که به هر نحو زندگی و معیشت بر اکثریت را سخت کرده، به برجسته سازی گفتمان جدید و طرد گفتمان مستقر کمک شایانی کرد. در واقع هم بلحاظ ایجابی، و هم بلحاظ سلبی، گفتمان دکتر پزشکیان در نهایت توانست بر رقبا بچربد و آنها را به حاشیه برده و خود را به برتری برساند. در این بین اما نکاتی ریز اما مؤثر همانند سیمان که ملاط را محکمتر می کند، سبب تقویت گفتمان او گردید، همانند عبارتی که ایشان به آقای زاکانی گفتند - تا آخر میمانی؟ - یا اینکه نقل به مضمون گفتند حالا یک نفر به چهار نفر فرصت پاسخ دادن هم نیست!
اما شاید مهمترین دال گفتمان آقای پزشکیان در سیاست خارجی را " تعامل فرصت محور" یا "صلحگرای فرصت محور" آن هم در جهت کمک به کشور و رفع مشکلات اقتصادی و معیشتی عنوان کرد. وی در بیانیه خود به تعامل با دیگران برای کمک به کشور اشاره مستقیم کرده است. اگر احمدی نژاد بر شرق تاکید داشت، روحانی بر توافق با غرب حساب باز کرده بود و مرحوم رئیسی به همسایگان اهمیت می داد، آقای پزشکیان در گفتمان سیاست خارجی خود به تعادل بین همه اعم از شرق و غرب و همسایگان تاکید کرده است.
اگر ایشان بتواند در عمل اینکار را انجام بدهد می تواند تعادل و توازن را روابط خارجی برگرداند البته اگر در کنار تلاش، بخت هم با او یار باشد چرا که بخش مهم رفتار خارجی به نوع تعامل قدرتها هم بستگی دارد.
نکته بسیار مهم در این رابطه تأکید مکرر آقای پزشکیان بر کنار گذاشتن دعواهای داخلی و تلاش در جهت انسجام داخلی برای پیشبرد سیاست خارجی است که اگر در این زمینه موفق شود، گام بلندی در جهت کمک به کشور برخواهد داشت.
دکتر پزشکیان در نهایت موفق شد دالهای شناوری همچون امکان "همزیستی مسالمت آمیز" ، رسیدن به "وجه اشتراک" با دیگران بخصوص "همسایگان" بر اساس "عدالت طلبی"، "توازن و تعادل" بین قدرتها بخصوص قدرتهای "شرقی و غربی" و "گفتگو" و "کار کارشناسی" برای رسیدن به "تفاهم با دیگران" برای حل مسائلی چون "اف ای تی اف" و "مساله هسته ای( برجام)" را به تثبیت برساند و سکان هدایت ریاست جمهوری ایران را در دست بگیرد.
امیدواریم با انتخاب ایشان افق تازه ای فراروی مردم ایران گشوده شود. انشالله
تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل
مسئولیت مطالب مقاله با نویسنده مقاله است
