مجید نوری: کارشناس ارشد روابط بین الملل

روابط آمریکا و اسرائیل در دوران بایدن حول محورهایی همچون بازگشت به برجام، برنامه شهرک‌سازی اسرائیل و نحوه ارتباط با فلسطینیان استوار خواهد بود که بازگشتی به سیاست خارجه دوران باراک اوباما است. بایدن در دولت اوباما نقش معاون ریاست جمهوری را داشت و به اعتقاد بیشتر کارشناسان وی در مقام ریاست جمهوری همان سیاست خارجه دوران باراک اوباما را با کمی تغییر و تحول در پیش خواهد گرفت.

نگرانی مقامات بلندپایه اسرائیلی از پیروزی جو بایدن در برابر ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری خیلی زود به واقعیت تبدیل شد و جو بایدن دموکرات به مقام ریاست جمهوری رسید. پرزیدنت بایدن برخلاف روسای جمهور گذشته تماس دیر هنگامی با وقفه یک ماهه با مقامات اسرائیل برقرار نمود که همین عامل نگرانی مقامات این رژیم را در پی داشت. در روابط دو کشور ذکر این نکته ضروری است که آمریکا دوست و شریک استراتژیک اسرائیل به شمار می رود. وزیر دفاع آمریکا روابط ما بین دو کشور را پایدار و استوار توصیف نموده است و آن را محور امنیت خاورمیانه دانسته است، جو بایدن در گرماگرم حمله اسرائیل به فلسطین اظهار نمود که اسرائیل حق دفاع مشروع در برابر خود را دارد. نفتالی بنت تأکید کرد که بایدن دوست قدیمی و واقعی اسرائیل است.

چالش‌های پیش روی روابط آمریکا و اسرائیل در دوره بایدن

از چالش‌های پیش روی روابط دو کشور می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

بازگشت به برجام

با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری و شکست ترامپ نگرانی مقامات اسرائیلی از بازگشت دوباره آمریکا به برجام بیشتر شد چرا که پیش تر پرزیدنت بایدن در دولت اوباما با ایران درباره برنامه هسته‌ای(برجام)توافق نموده بود. شبکه 12 اسرائیل در جریان پوشش اخبار ادای سوگند ریاست جمهوری پرزیدنت بایدن برای ورود به کاخ سفید اعلام نمود که بر اساس موضع یکی از مقامات اسرائیل بازگشت دولت جدید به برجام حرفی برای گفتن ما بین اسرائیل و آمریکا باقی نمی‌گذارد.

دولت بایدن به هنگام مذاکرات وین درباره توافق اتمی ایران پیام‌هایی را به مقامات اسرائیلی فرستاد و از آنان درخواست کرد که به هنگام مذاکرات از هر گونه سخن و عمل بی‌جا دربارۀ پرونده هسته‌ای ایران جانب احتیاط را رعایت کنند تا مذاکرات جدید آن طور که آمریکاییان می‌خواهند به پیش برود، ارسال چنین پیامی از طرف پرزیدنت بایدن ناخشنودی مقامات رژیم اسرائیل را در پی داشت.

جو بایدن در ضیافت شامی که با نفتالی بنت نخست‌وزیر جدید اسرائیل داشت اعلام نمود که دولت وی در گام نخست تمام تلاش خود را خواهد نمود تا از طریق مذاکره برنامه هسته‌ای ایران را به پیش ببرد و مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود و این کار را از طریق مذاکره به پیش خواهد برد؛ همچنین وی هشدار داشت اگر دیپلماسی مذاکره ناکام بماند گزینه‌های دیگر روی میز است. نفتالی بنت نیز پس از شنیدن سخنان جو بایدن اظهار نمود که من از شنیدن موضع واضح شما بسیار خشنود شدم چرا که بر مبنای سخنان شما ایران هرگز در موقعیتی قرار نخواهد گرفت تا بتواند به سلاح اتمی دست پیدا کند. به نظر می‌رسد که آمریکا و اسرائیل درباره عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و کاهش نفوذ ایران در منطقه اتفاق نظر دارند و آمریکا در توافق جدید سعی می‌کند نظر مقامات اسرائیلی را نیز در نظر بگیرد.

جالب است بدانید که در سوم مارس ۲۰۱۵ نخست‌وزیر اسرائیل به دعوت رئیسِ مجلس نمایندگانِ آمریکا بدون اطلاع کاخ سفید و سایر نمایندگان دموکرات در جلسۀ مشترک کنگره بر ضد «توافق جامع و نهایی هسته‌ای» سخنرانی نمود و این در حالی بود که جو بایدن به عنوان معاون رئیس‌جمهور و ریاست سنا در این جلسه شرکت نکرد. با پیروزی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری دوره جدید مذاکرات اتمی ایران آغاز شد و مقامات جدید کاخ سفید پیام‌هایی را نیز در ارتباط با شروع مذاکره و تمایل به مذاکره ابزار ولی تا این لحظه هیچ توافقی حاصل نشده و دوره تنش آغازشده ولی دو کشور از حصول نتیجه و رسیدن به توافق دلسرد شده‌اند ولی تلاش‌ها همچنان برای احیای برجام ادامه دارد.

جو بایدن که آماج شدیدترین انتقادها به دلیل مدیریت آشوب‌زدۀ خروج آمریکا از افغانستان قرارگرفته، در ارتباط با احیای برجام شکیبایی چندانی از خود در مقابل دولت ابراهیم رئیسی نشان نمی‌دهد.

شهرک‌سازی اسرائیل

بایدن در آخرین هفته کاری خود در غالب معاون ریاست جمهوری باراک اوباما برای نخستین بار به قطعنامه نکوهش ساخت و سازهای اسرائیل در جلسه شورای امنیت رأی ممتنع داد و اوباما نخستین رئیس‌جمهور آمریکا بود که قطعنامه شورای امنیت را در محکوم کردن شهرک‌سازی‌های اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی وتو نکرد. با پیروزی بایدن بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اسرائیل یکی از حامیان قدرتمند و بزرگ خود را از دست خواهد داد چرا که دولت بایدن از برنامه شهرک‌سازی اسرائیل حمایت نخواهد کرد و برخلاف دولت قبلی ترامپ اسرائیل برای شهرک‌سازی از حمایت آمریکا برخوردار نخواهد بود. نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در مصاحبه‌ای پیش از سفر به آمریکا تأکید نمود که برای گسترش شهرک‌ها در کرانه باختری تلاش خواهد کرد. بنت تأکید کرد که بایدن دوست قدیمی و واقعی اسرائیل است.

روابط با فلسطینیان

بایدن در اظهارات خود اعلام نمود که روابط خود با فلسطینیان را که در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ قطع شده بود را دوباره برقرار می‌کند و به کمک‌های بشردوستانه خود ادامه می‌دهد. دولت بایدن همچنان از طرح تشکیل دولت فلسطینی حمایت می‌کند ولی با تمامی این تفاصیل هیچ برنامه مدون و جسورانه‌ای برای حل مشکل فلسطینیان یا ادامه روند صلح خاورمیانه ارائه نکرده است.

جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام نمود تغییری در پایبندی ایالات‌متحده نسبت به امنیت اسرائیل ایجاد نشده است و تشکیل دولت فلسطینی در کنار اسرائیل «تنها راه حل» برای این منازعه است. جو بایدن در تماس با محمود عباس به صراحت بر احیای تعهدات خود در قبال امنیت و اقتصاد کرانه باختری تاکید داشت. بایدن گفت من به اسرائیلی هم گفتم این درگیری بین جوامع (شهروندان اسرائیلی عرب و یهود) در اورشلیم می‌بایست درگیری بین افراطی‌های دو طرف  متوقف شود پرزیدنت بایدن در ادامه گفت، من در صدد هستم با همکاری کشورهای دیگر یک بسته بزرگ برای بازسازی خانه‌های غزه فراهم کنم، بدون آنکه به حماس فرصت بدهیم از این طریق بتواند بار دیگر زرادخانه نظامی خود را بازسازی کند.

از دیگر چالش‌های پیش روی بایدن در روابط با اسرائیل

1. بایدن مخالف سر سخت تصمیم ترامپ برای انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به اورشلیم بود. اگرچه در کارزار انتخاباتی‌اش گفت که در نظر ندارد سفارت آمریکا را دوباره به تل‌آویو بازگرداند.
2. جو بایدن مخالف سرسخت الحاق سرزمین‌های فلسطینی به خاک اسرائیل است در همین حال وی قول داده است در دیپلماسی آینده‌اش فلسطینیان جایگاه پیشین خود را بازیابند.
3. پرزیدنت بایدن گفته است در پشتیبانی آمریکا از عربستان سعودی در جنگ با حوثی‌های یمن تجدیدنظر خواهد کرد؛ و این بی‌شک باب میل دولت اسرائیل نیست.
4. دولت بایدن دو هفته پیش رسماً اعلام کرد که کمک‌های مالی آمریکا را به «آژانس پناهندگان فلسطینی سازمان ملل» از سر خواهد گرفت.

سخن پایانی

پرزیدنت بایدن رئیس‌جمهور جدید ایالات‌متحده نشان داده که نسبت به سایر روسای جمهوری که تا کنون در آمریکا در قدرت بودند تمایل کمتری برای نزدیکی به اسرائیل دارد. دموکرات‌ها به طور کلی طی سال‌های اخیر نسبت به اسرائیل بدبین شده‌اند که یک تغییر قابل‌توجه در روابط ۷۳ ساله فی‌مابین دو کشور دوست تلقی می‌شود. بایدن از سیاستمداران باتجربه حزب دموکرات به شمار می رود که به خوبی با لابی‌ها و حامیان اسرائیل آشنایی کامل دارد، با این وجود بایدن از ایجاد رابطه رسمی با گروه‌های یهودی خودداری می‌کند. آنچه مشخص است این است که دو کشور منافع مشترک دارد و بایدن نیز به این موضوع واقف است و بدون رضایت و میل مقامات اسرائیلی کاری را انجام نمی‌دهد.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

ت

نویسنده: مجید نوری