بنیامین صادقی(پژوهشگر صلح و مناسبات بین المللی و پژوهشگر حل منازعات ایران و اسراییل و فلسطین)

تلاش برای برقراری تفاهم بین خواسته های متضاد ایران و اسراییل و تسکین احساس رنجش سال ها مخاصمه و جبران تلفات انسانی و مادی گسترده ی طرفین از جنبه های این تلاش میانجی گرانه، می تواند تلقی گردد.

میانجیگری شکل خاصی از حل و فصل اختلافات به وسیله ی روش های دیپلماتیک، حقوقی، مدنی، مسالمت جویانه و خشونت پرهیز بر سر موارد مورد تخاصم و دشمنی از سطوح ساده تا پیچیده است. و در خصوص موارد مورد منازعه ی ایران و اسراییل(از مساله فلسطین گرفته، تا رقابت های شدید قدرت منطقه ای و دستیابی به هژمونی منطقه ای و تا مسایل هسته ای و موشکی و منطقه ای، و تا اختلافات دینی و مذهبی و ایدئولوژیک و غیره)همه ی این موارد می تواند در کانون توجه فرآیند میانجی گری فی مابین ایران و اسراییل قرار گرفته، و این پروسه ی میانجی گری از مشارکت دولت یا دولت های ثالث، شخص یا اشخاص ممتاز یا یکی از ارکان سازمان ملل متحد می تواند تشکیل یابد.

و حکومت ها و دولت های طرف اختلاف ایران و اسراییل برای ایجاد تفاهم و سازش و مصالحه بر سر خواسته ها، مطالبات و ادعاهای طرف های اختلاف و پیشبرد پیشنهادات، با هدف یک راه حل تفاهم آمیز و مصالحه آمیز حرکت تدریجی و گام به گام نمایند. و مشخصه بارز میانجیگری این است که افزون بر طرف‌های اصلی، طرف ثالثی نیز  می تواند در مذاکرات و گفتگوهای دیپلماتیک مشارکت جوید و این طرف های ثالث، می توانند سازمان‌های بین‌المللی، یا اشخاص سرشناس بین‌المللی مانند دیپلمات‌ها، حقوقدان ها، سیاستمداران مجرب و یا نهادهای غیردولتی و مردم نهاد و یا حتی برخی نهادهای دولتی و از جمله نهادهای زیر مجموعه ی وزارت خارجه باشند که بر این امر میانجیگری ورود نمایند و رضایت و مطلوبیتی، برای طرف های اختلاف ایجاد نمایند.

و یافتن مصالحه ای که طرفین اختلاف بتوانند بپذیرند، از جمله وظایف میانجی گر است و در واقع میانجی گر، قاضی رای دهنده و الزام آور اختلاف نیست، او تنها به طرف ها مشاوره می دهد، توصیه می نماید و برای راه حل های احتمالی پیشنهاداتی را مطرح می نماید. ماموریت میانجیگر زمانی خاتمه می یابد که خودش این گونه بخواهد یا طرف ها چنین بخواهند. سازمان های بین المللی و به ویژه سازمان ملل متحد بیشتر به عنوان میانجیگر با موفقیت بیشتر اقدام می کنند. و کشور و یا نهاد میانجیگر خود به طور فعال در روند حل و فصل اختلافات مشارکت می جوید. در میانجیگری، طرف ثالث مذاکرات را با هر یک از طرفین اختلاف به طور جداگانه شروع می کند، تا شاید بتواند آنها را با پیشنهادهای نهایی خود همراه سازد. و می توان گفت که وظیفه ی میانجی گر در اینجا، برقراری سازش و آشتی میان خواسته های متضاد ایران و اسراییل و تسکین احساس رنجشی است که ممکن است بین طرفین بر اثر سال ها مخاصمه و جنگ های آشکار و نهان و تلفات انسانی و مادی گسترده وجود داشته باشد. و لذا اقدام به حل منازعه به درخواست طرفین اختلاف و به پیشنهاد یک دولت و یا شخص و یا نهاد ثالث و با در نظر گرفتن منافع طرفین و با لحاظ همه ی شرایط و عناصر اختلاف می باشد.

و شواهد و سوابق تاریخی متعددی برای پایان بخشیدن به درگیری های نظامی بین کشورهای مختلف در طول تاریخ بشری وجود داشته است و از جمله ی این موارد میانجیگری، برای نمونه در سال ۱۸۹۸ فرانسه به مثابه میانجیگری برای پایان دادن به جنگ میان ایالات متحده و اسپانیا برگزیده شد. در سال ۱۹۰۵ این ایالات متحده بود که عنوان میانجیگر برای پایان دادن به جنگ روسیه و ژاپن عمل کرد و در سال ۱۹۶۶ اتحاد جماهیر شوروی(USRR) به منظور پایان دادن به جنگ هند و پاکستان به عنوان میانجیگر برگزیده شد و یا در پایان دادن به جنگ اسراییل و مصر در سال ۱۹۷۸ ایالات متحده به عنوان میانجیگر باعث انعقاد معاهدات مشهور کمپ‌دیوید گردید و یا انتخاب رییس بانک جهانی در سال ۱۹۶۰ به عنوان میانجی بین هند و پاکستان برای تقسیم آب رودخانه سند و یا انتخاب م. بانکر سفیر ایالات متحده به عنوان میانجی گر بین اندونزی و هلند در قضیه ایریان غربی. و همه ی موارد و موارد مشابه بسیار حاکی از آن است که با ایجاد اقدامات سازنده و شکل گیری اراده ی معوطف به حل مساله، ایران و اسراییل می توانند منازعات خویش را در قبال موضع مهم فلسطین و سیر اختلافات منطقه ای ریز و درشت حل و فصل نمایند و به یک چشم اندز روشن تر امنیتی و دفاعی و سیاسی و اجتماعی در سطح منطقه ای دست یافت.

منبع: صلح چی، محمد علی و نژندی منش، هیبت الله(1398) حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی، تهران، بنیاد حقوقی میزان.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل