زهرا شریف زاده عضو هیئت تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

در نخستین جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رافائل گروسی مدعی شد ایران پاسخی قانع کننده به سوالات ما درباره مکان یا مکان‌های فعلی مواد هسته‌ای و یا تجهیزات آلوده به مواد هسته‌ای را که در سال ۲۰۱۸ از تورقوزآباد منتقل شده است،  نداده است. آژانس نمی‌تواند صحت و کامل بودن اعلامیه‌های ایران را تحت موافقت‌نامه پادمان جامع خود تأیید کند. بنابراین، مسائل پادمان مربوط به این سه مکان-ذرات با منشا انسانی در تورقوزآباد، ورامین و «مریوان»- باقی مانده است. شورای حکام آژانس از ایران خواسته است برای انجام تعهدات قانونی خود به‌صورت فوری اقدام کند و پیشنهاد مدیرکل آژانس در مورد تعامل بیشتر برای شفاف‌‌سازی و حل‌وفصل همه مسائل پادمان‌های باقی‌مانده را بلافاصله بپذیرد. در غیر اینصورت تروئیکای اروپا و آمریکا در نتیجه رایزنی‌های اخیر با مقام‌های رژیم صهیونیستی قصد دارند تا پیش‌نویس قطعنامه‌ای را علیه ایران به آژانس ارائه دهند.

خبرگزاری فرانسه  نیز در این خصوص اظهار داشته است که  کشورهای بزرگ اروپایی و ایالات‌متحده درحالی‌که مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با دشواری‌هایی مواجه شده است، در نشست چهارشنبه 8 ژوئن2022  به دنبال محکومیت ایران می باشند. آمریکا از این قطعنامه برای فشار به ایران در جهت جبران بن بست در مذاکرات استفاده خواهد کرد از آنجایی که پیش نویس این قطعنامه توسط رژیم صهیونیستی نوشته شده هدفش استفاده از "طرح جایگزین"بنی گانتز وزیر دفاع  اسرائیل با همراهی واشینگتن و سایر متحدان در قبال ایران است. «طرح جایگزین» که اسرائیل آن را راهکار جایگزین برای توافق با ایران می‌داند، شامل «استفاده از زور، بهره‌گیری از فشارهای اقتصادی و همچنین کاربرد فشارهای دیپلماتیک است».

لازم بذکر است که بنا به گفته های آقای مالی :"این نتیجه تاسف‌بار تصمیم دولت گذشته(ترامپ) برای پایان دادن یک جانبۀ مشارکت آمریکا در برجام است. اگر چنین تصمیمی‌گرفته نمی‌شد، تمرکز ما و نیروی ما می‌توانست به طور کامل برای کار با متحدان و شرکایمان برای بازدارندگی و مقابله با مجموعه‌ای از فعالیت‌های خطرناک غیرهسته‌ای ایران بکار گرفته شود".  حامیان این جریان وتفکر سیاسی  در آمریکا، که شامل دولت بایدن و گروهی در کنگره می باشند ،بر این عقیده هستند که  باید از احیای برجام حمایت کرد تا حداقل تهدید هسته‌ای حکومت ایران مرتفع شود و بعد از آن به برنامه موشکی ایران رسیدگی شود.به نظر می رسد نشست شورای حکام و تهدید به صدور قطعنامه اهرم فشاری برای ایران است که بتوانند برجام را احیاء کنند و به موازات آن، از سایر ابزارهای دیپلماتیک، اقتصادی و غیره علیه ایران  استفاده نمایند.از طرفی بحران انرژی ناشی از حمله روسیه به اوکراین سبب شده که  آمریکا و برخی کشورهای اروپایی در اثر پیامد‌های اقتصادی جنگ اوکراین و تحریم روسیه، شرایط اقتصادی ناگواری را سپری ‌کنند. به طوری که بر اساس نظرسنجی ‌‌ ها  ۷۱ درصد آمریکایی‌ها از تلاش‌های بایدن برای مهار کردن تورم ناراضی هستند و ۷۲ درصد نیز در ارتباط با اقدامات وی در زمینه قیمت گاز نظری مشابه دارند. این نارضایتی گسترده، برای دموکرات‌ها که چهار پنج ماه دیگر، انتخابات کنگره را در پیش دارند ، نگران‌کننده است. قیمت نفت در هفته‌های اخیر بین 120 تا 125 دلار در نوسان بوده و موجب انفجار قیمت بنزین و کمیابی یا گرانی فوق‌العاده برخی مواد غذایی شده است. یعنی نرخ تورم آمریکا نیز در ماه ژانویه به 7.5 درصد رسید که بالاترین رقم در 40 سال گذشته به شمار می‌رود. همچنین شاخص قیمت تولیدکننده نشان می دهد در نخستین ماه سال 2022، ۹.۷ درصد نسبت ‌به مدت مشابه سال گذشته و یک درصد نسبت‌ به ماه قبل افزایش داشته ‌است.

احتمالا آمریکا برای عرضه بیشتر نفت خام به بازارهای جهانی و پائین آوردن قیمت نفت  از افزایش عرضه نفت ایران چشم پوشی کرده و اجازه ‌دهد ایران به رغم ادامه تحریم‌ها نفت بیشتری صادر کند زیرا  بایدن برای کاهش وابستگی اروپا به نفت روسیه و همچنین کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی، نیاز دارد تحریم‌های نفتی علیه ایران و ونزوئلا را  جدی نگیرد. ونزوئلا و ایران با عرضه نفت می‌تواننند در کاهش قیمت موثر باشند واین نوع عملکرد بایدن برای  پاییز آینده که انتخابات  میان دوره‌ای کنگره را در پیش دارد،به سود او می باشد.

اما این موارد دلیل بر پذیرفتن برجام بدون قید وشرط نیست زیرا  قصد آمریکا از بازگشت به برجام  دسترسی  به مکانیسم ماشه برای بازگرداندن خودکار تحریم‌ها بدون نیاز به رای روسیه و چین است.زیرا بر طبق بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام هر یک از طرفین توافق می‌توانند نسبت به ادعای خود از هر یک از اعضا، به کمیسیون مشترک شکایت کنند؛ این کمیسیون ۱۵ روز فرصت دارد تا موضوع مورد شکایت را بررسی کند. اگر کمیسیون مشترک نتوانست موضوع را حل کند به وزیران خارجه ارجاع داده می‌شود. وزیران نیز باید ظرف مدت ۱۵ روز موضوع مورد اختلاف را حل و فصل کنند؛ پس از این مدت کمیسیون پنج روز فرصت دارد تا مساله را حل کند.اگر پس از این فرآیند ۳۵ روزه موضوع شکایت برطرف نشد و طرف شاکی همچنان راضی نشد، می‌تواند موضوع را به‌عنوان تخطی از قوانین به شورای امنیت ارجاع دهد و شورای امنیت نیز باید ظرف مدت ۳۰ روز در مورد این موضوع رسیدگی و قطعنامه‌ای را صادر کند. در مورد تحریم‌های تسلیحاتی نیز باید چنین مراحلی طی شود؛ چنانچه این قطعنامه شامل مکانیسم ماشه شود، طرف شاکی می‌تواند قطعنامه را وِتو کند (به‌جز آلمان که عضو دائم شورای امنیت نیست) و تحریم‌ها تمدید خواهند شد.مکانیسم دوم ماشه نیز پیرامون دسترسی آژانس ظرف مدت ۲۴ روزبه سایت‌های مشکوک ایران است که طبق توافق، نتیجه همکاری نکردن ایران، به کار افتادن یک مکانیسم حل اختلاف و بازگشت بالقوه تحریم‌های سازمان ملل خواهد بود."

از آنجایی که آمریکا به همراه رژیم صهیونیستی و متحدان اروپایی اش قصدشان صدور قطعنامه علیه ایران است فعال کردن مکانیسم ماشه، درصورت ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل به صدور قطعنامه وتحریم های جدید خواهد انجامید.در این میان  روسیه و چین امکان وتو کردن ندارند .

در حقیقت واشنگتن با اتخاذ رویکرد تهاجمی‌تر رفتار و زبان دیپلماتیک خود را در قبال ایران تندتر کرده است. فشار به یونان برای مصادره محموله نفتی ایران، اعمال دور جدید تحریم‌ها در قبال فروش نفت، تصمیم بایدن برای خارج نکردن سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی و... حاکی از این است که آمریکا و اروپایی‌ها تلاش مشترکی را برای صدور قطعنامه علیه ایران با هدف بازگرداندن تهران به پای میز مذاکره‌ای آغاز کرده‌اند که نکته ی پنهان این بازگشت ورود آمریکا به برجام می باشد که در دوره ی ریاست جمهوری وقت (ترامپ) از برجام خارج شده بود و با ورودش به برجام قصد اجرای مکانیسم ماشه را خواهد داشت.

 اکنون قطعنامه علیه ایران در شورای حکام آژانس اتمی با 30 رأی موافق، 2 رأی مخالف (روسیه و چین) و 3 رأی ممتنع (هند، لیبی و پاکستان) به تصویب رسید.این در حالی است که سازمان انرژی اتمی  با صدور بیانیه‌ای از قطع فعالیت‌ تعدادی از دوربین‌های فرا‌پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران خبر داد.این در حالی است که در بیانیه ایران به  سازمان انرژی اتمی آمده است: «جمهوری اسلامی ایران تاکنون همکاری‌های گسترده‌ای با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته است که متأسفانه آژانس بدون اینکه در نظر داشته باشد که این همکاری‌ها ناشی از حسن نیت ایران است، نه تنها قدردان این همکاری‌ها نبوده، بلکه به نوعی آن را وظیفه ایران نیز تلقی کرده است. به همین دلیل تصمیم گرفته شد از امروز فعالیت‌ دوربین‌های فرا‌پادمانی دستگاه اندازه گیری بر خط سطح غنا OLEM‌ و فلومتر آژانس قطع شود که دستور آن به مسئولان مربوطه داده شده است».

تمام این واکنش هایی که از طرف تروئیکای اروپایی و آمریکا صورت می گیرد نشان از این دارد که سعی می کنند پرونده ی ایران را به شورای امنیت کشانده و ذیل بند هفت منشور سازمان ملل قراردهند و کشورهای اروپایی به تحریک ایالات متحده آمریکا  مکانیسم ماشه را اجرا کنند. بنظر نگارنده بهتر است مجلس شورای اسلامی مصوبه ای مبنی بر خروج ایران از NPT صادر وتصویب نماید واین یعنی مرگ برجام.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل