معصومه محمدی دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی

روسیه پس از متهم کردن کی‌یف به حمله با هواپیمای بدون سرنشین به ناوگان دریایی این کشور در کریمه، اعلام کرده است که توافق با اوکراین را در خصوص صادرات غلات به حالت «تعلیق» درخواهد آورد.روسیه با متهم کردن اوکراین در ماجرای حمله به ناوگان دریایی این کشور در کریمه، می‌گوید که این عملیات با حمایت کارشناسان بریتانیایی طراحی شده است.کرملین تاکید کرده است که، تنها پس از دریافت ضمانت‌هایی قطعی از اوکراین حاضر به  از سرگیری کارها در چارچوب توافقنامه غلات  میباشد. روسیه این اقدام کی یف را یک  اقدام تروریستی تعریف کرده است، لذا مسکو به این نتیجه رسیده است که تضمین‌های امنیتی برای کشتی‌های غیرنظامی غلات در ابتکار غلات دریای سیاه عملی نیست و با توجه به این شرایط مسکو اجرای کریدور غلات را از امروز و برای مدت نامحدودی به حالت تعلیق در می‌آورد.

توافقنامه ایجاد کریدور غلات در دریای سیاه در تیرماه امسال طی دو سند جداگانه که یکی از آنها دربرگیرنده توافق بین اوکراین- ترکیه و سازمان ملل و سند دوم میان روسیه-ترکیه و سازمان ملل بود در استانبول ترکیه امضا شد. این توافق از این جهت در دو سند تهیه شد چون طرف اوکراینی اعلام کرده بود که حاضر به امضای توافق مستقیم با روسیه در این باره نیست.

هدف از امضای آن، جلوگیری از وقوع یک بحران غذایی جهانی بود که بویژه آفریقا را تحت تاثیر قرار می‌داد.امضای این قرارداد، امکان صادرات حدود ۱۰ میلیون تن از غلات اوکراین را که از زمان آغاز جنگ در بنادر اوکراین گیر کرده بود، فراهم کرد. این توافقنامه به اوکراین، یک تولید کننده عمده مواد غذایی، اجازه می داد تا غلات را از طریق دریا صادر و خطر قحطی در سایر کشورها را کاهش دهد.

از نظر اردوغان که در نفش میانجی میان طرفین عمل کرده است؛ توافقنامه ایجاد کریدور غلات در دریای سیاه راهی برای تشویق دو طرف این درگیری برای بازگشت به مذاکرات صلح می باشد.

بر اساس بیانیۀ کرملین، ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، تأکید کرد که مسکو برای بازگشت به توافق صادرات غلات اوکراین، خواستار «ضمانت های واقعی» از سوی دولت کی‌یف مبنی بر رعایت دقیق و پایبندی به مفاد توافق استانبول، به ویژه عدم استفاده از کریدور بشردوستانه برای اهداف نظامی است. تنها پس از پایان تحقیقات دقیق در مورد حمله به ناوگان دریایی روسیه و نیز دریافت ضمانت های واقعی از جانب دولت اوکراین مبنی بر پایبندی به مفاد توافق استانبول، دولت مسکو از سرگیری توافق با اوکراین برای صادرات غلات را مدنظر قرار خواهد داد.

دولت مسکو اوکراین را به سوءاستفاده از مسیرهای امن و بشردوستانۀ کشتیرانی در دریای سیاه جهت حمله به ناوگان دریایی روسیه در کریمه متهم کرده است. روسیه بارها اوکراین را به استفاده از کریدور غلات برای آماده سازی حملات به روسیه متهم کرده است، از جمله بمباران پل کرچ در کریمه در ماه گذشته، جایی که گفته می شود مواد منفجره استفاده شده در این حمله از اودسا حمل شده است.

تصمیم روسیه برای خروج از توافقنامه ای که عبور ایمن برای کشتی های حامل غلات حیاتی صادراتی از اوکراین را تضمین می کند، باعث ایجاد "نگرانی های شدید" در مورد عرضه جهانی غذا در زمانی شده است که جهان در حال حاضر با بحران گرسنگی فزاینده مواجه است.همین امر دربردارنده واکنش هایی شدید از جانب غرب در قبال تصمیم روسیه بوده است.

سازمان‌های بشردوستانه جهانی، اتحادیه اروپا، ناتو و سازمان ملل متحد، همگی از مسکو خواسته‌اند که تصمیم خود را لغو کند و هشدار داده‌اند که هرگونه کاهش صادرات از اوکراین می‌تواند عواقب مرگباری داشته باشد.

روسیه مدت‌ها تهدید کرده بود که از این توافق خارج می‌شود، زیرا قبلاً شکایت کرده بود که این قرارداد مزایای وعده داده شده برای صادرات غلات و کود روسیه را به همراه نداشته است و به عنوان بخشی از این توافق، سازمان ملل و روسیه یادداشت تفاهمی را امضا کردند که هدف آن حفاظت از صادرات کود و سایر محصولات کشاورزی روسیه در برابر تأثیرات تحریم‌های غرب بوده است.

هدف روسیه از تعلیق کریدور غلات دریای سیاه به معنای خاتمه دادن به این همکاری نمیباشد بلکه روسیه ازاوکراین خواسته که هیچ تهدیدی علیه کشتی‌های غیرنظامی و کشتی‌های تدارکاتی روسیه وجود نخواهد داشت.

مسکو پس از دریافت ضمانت‌های کتبی از کی‌یف مبنی بر عدم استفاده از کریدور امن ارائه‌شده توسط روسیه برای اهداف نظامی، با رفع تعلیق موافقت کرده و مشارکت خود را در قرارداد غلات از سر می‌گیرد. اوکراین اطمینان داده است که از کریدور بشردوستانه فقط مطابق با ابتکار دریای سیاه استفاده خواهد شد.

بر این اساس چنین میتوان اذعان داشت که کریدور غلات دریای سیاه برگ برنده ای برای روسیه در قبال اوکراین و متحدان آن می باشد تا بتواند بدون احساس خطر در محدوده تعریف شده امن خود به فعالیت های اقتصادی در ذیل تحرکات نظامی خویش بپردازد. این رویداد و تعلیق توافقنامه میان اوکراین و روسیه تجربه ای جدید برای کی یف در قبال تصمیمات استراتژیک کرملین می باشد؛ تا با دقت عمل بیشتری تصمیمات آتی خویش را در نظر بگیرد.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل