دکتر مریم خالقی نژاد: دبیر سرویس دیپلماسی فرهنگی مجله ایرانی روابط بین الملل

نشست بریکس درحالی برگذار شده است که اعضای آن کشورهای نوظهور قدرتمندی می ­باشند که در پی شکست انحصاری جهان تک قطبی می ­باشند. این گردهمایی از اقتصادهای نوظهور - برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی و اعضای بریکس پلاس  مانند ایران که قدرت منطقه­ای و از قدرت­های مطرح شده جهانی هستند همچنان نقش محوری در شکل دادن به سیاست های اقتصادی جهانی ایفا می­ کند و اهمیت استراتژیک BRICS و عضویت گسترده آن در BRICS Plus یک اقدام بی سابقه و نو در میان کشورهای عضو است که تاثیرات آن برای کل جهان اهمیت دارد. در این نوشتار بنا داریم تا به برخی چشم­اندازهای مهم آن بپردازیم.

محور اول در خصوص کلیات نشست کازان و اهمیت آن برای کشورهای جهان؛

نشست بریکس در کازان نقطه عطفی در تلاش­های مستمر برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی برای تقویت همکاری­های اقتصادی، گفتگوی سیاسی و تبادل فرهنگی است. در حالی که این پنج اقتصاد نوظهورو سایر اعضای بریکس در شهر تاریخی کازان روسیه گرد هم آمدند، جهان با علاقه شدید به نظاره‌گر نتایج مذاکرات بریکس نشست. این نشست فقط یک تعامل معمول دیپلماتیک نبود وگواهی بر نفوذ فزاینده بریکس در صحنه جهانی و پتانسیل آن برای تغییر شکل چشم‌اندازهای اقتصادی و سیاسی بین‌المللی بوده است.

کازان، با تاریخ غنی و  ملیله­های فرهنگی پر جنب و جوش، پس زمینه­ ای ایده آل برای این دیدار مهم فراهم کرده بود. کازان که در محل تلاقی رودخانه‌های ولگا و کازانکا قرار دارد، شهری است که روح همکاری و تنوع را تجسم می‌دهد، دقیقا مانند خود کشورهای بریکس، لذا به نظر انتخاب کازان به عنوان شهر میزبان بر تعهد روسیه به نشان دادن تنوع منطقه ­ای و ارتقای شهرهایش به عنوان مراکز دیپلماسی بین المللی نیز تاکید دارد. دستور کار نشست بریکس در کازان بسیار جامع و حساس بوده است. موضوعات کلیدی بحث شامل تقویت تجارت و سرمایه گذاری بین کشورهای عضو، پرداختن به چالش­های جهانی مانند تغییرات آب و هوا و توسعه پایدار و تقویت همکاری در زمینه­ هایی مانند فناوری، نوآوری و مراقبت های بهداشتی بوده است. همانطور که انتظار می­ رفت رهبران کشورهای بریکس از ابتکارات جدیدی با هدف تقویت رشد اقتصادی و کاهش نابرابری در داخل و خارج از کشور خود رونمایی کردند.

یکی از موضوعات محوری اجلاس کازان، کشف راه­های جدید برای همکاری اقتصادی بود. در شرایطی که اقتصاد جهانی با چالش‌های بی‌سابقه‌ای روبه‌رو است، کشورهای بریکس مایلند از نقاط قوت جمعی خود برای هدایت رشد پایدار استفاده کنند. این شامل بحث در مورد کاهش موانع تجاری، افزایش سرمایه گذاری در زیرساخت­ها و ارتقای تحول دیجیتال است. هدف کشورهای بریکس با همکاری یکدیگر ایجاد نظم اقتصادی جهانی متعادل­تر و عادلانه ­تر است که از عواقب مهم آن برای غرب کاهش اعتبار دلار است. علاوه بر مسائل اقتصادی، نشست بریکس در کازان به نگرانی‌های ژئوپلیتیکی نیز پرداخت. رهبران در مورد امنیت منطقه­ ای، مبارزه با تروریسم و ​​نیاز به رویکرد چندجانبه برای حل مناقشه گفت گو کردند زیرا از آنجایی که جهان به طور فزاینده ای به هم متصل می شود، کشورهای بریکس اهمیت همکاری با یکدیگر را برای تضمین صلح و ثبات درک می کنند. یکی دیگر از موارد مهم مورد تاکید تبادل فرهنگی و ارتباطات مردمی بوده است و رویدادهای مختلفی برای نمایش میراث فرهنگی غنی کشورهای بریکس برنامه ریزی شده است. هدف این ابتکارات تقویت درک متقابل و تقویت پیوندهای دوستی میان مردمان عضو در بریکس است. بریکس این نوید را می دهد که بریکس و نشست­های آتی آن لحظه­ ای محوری در تلاش برای نظم جهانی فراگیرتر و مشارکتی ­تر باشد. نتایج این اجلاس نه تنها کشورهای عضو را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه پیامدهای گسترده­ای برای جهان به طور کلی خواهد داشت.

محور دوم: نقش آن در چشم انداز اقتصاد جهانی ؛

نشست اخیر بریکس در کازان بر تقویت روابط اقتصادی، تقویت همکاری در فناوری و نوآوری و ترویج توسعه پایدار متمرکز بود. نتایج کلیدی شامل توافق‌نامه‌هایی در مورد افزایش تجارت بین کشورهای عضو، همکاری در ابتکارات اقتصاد دیجیتال و تعهدات برای رسیدگی به تغییرات آب و هوا به طور جمعی بود. هدف کشورهای بریکس افزایش همکاری اقتصادی از طریق افزایش تجارت درون بریکس، سرمایه گذاری در پروژه­های زیرساختی و تسهیل دسترسی آسانتر به بازار برای کشورهای عضو است. همچنین اعضا بر ایجاد یک محیط حمایتی برای شرکت­های بزرگ،کوچک و متوسط ​​(SMEs) و تقویت نوآوری از طریق طرح­های تحقیق و توسعه مشترک تمرکز کرده ­اند. نقش این گروه در چشم انداز اقتصاد جهانی نیز آن است که بریکس با نشان دادن اقتصادهای نوظهور با تأثیر قابل توجه بر تجارت و امور مالی جهانی، نقش مهمی در چشم انداز اقتصادی جهانی ایفا می­ کند. این گروه به عنوان موازنه­ای در برابر موسسات مالی سنتی تحت سلطه غرب عمل می­ کند و از اصلاحات در حکمرانی جهانی و ترویج نظم جهانی چند قطبی حمایت می­ کند.

محور سوم؛ تاثیرات بریکس بر کشورهای عضو و یا کشورهای جدید ؛

گنجاندن اعضای BRICS Plus دامنه استراتژیک گروه را گسترش می دهد و توانایی آن را برای تأثیرگذاری بر سیاست­های اقتصادی جهانی افزایش می­ دهد. این امکان را برای تنوع بیشتر در دیدگاه­ها و منابع فراهم می­ کند و قدرت چانه زنی جمعی گروه را در پلتفرم ­های بین المللی تقویت می­کند. عضویت بریکس پلاس به کشورهای عضو جدید دسترسی به بازار بزرگتر، افزایش فرصت­های سرمایه گذاری و بستری برای بیان نگرانی­ های اقتصادی خود را ارائه می دهد. همچنین چارچوبی برای به اشتراک گذاری بهترین شیوه­ ها و همکاری در پروژه­های توسعه­ای که می ­تواند رشد اقتصادی را تقویت کند، فراهم می­کند. شاید یکی از مهمترین چشم اندازها و اهداف را بتوان رسیدگی به عدم تعادل تجاری و نابرابری اقتصادیدانست. زیرا بریکس در تلاش است با ترویج شیوه‌های تجارت منصفانه و کاهش موانع تعرفه‌ای در میان کشورهای عضو، به عدم تعادل تجاری پرداخته و این مشکل یا معضل را کاهش دهند. در اهداف مطرح شده بر استراتژی های رشد فراگیر برای مقابله با نابرابری اقتصادی، مانند سرمایه گذاری در آموزش، مراقبت­ های بهداشتی و زیرساخت های اجتماعی تمرکز  شده است.

محور چهارم: تاثیرات نشست بریکس در کازان بر شرق گرایی؛

نشست BRICS در کازان، روسیه، تغییر در پویایی قدرت جهانی را برجسته کرد و دیدگاه‌های غرب محور سنتی که اغلب با شرق‌گرایی مرتبط است را به چالش کشید. با تقویت همکاری میان اقتصادهای بزرگ در حال ظهور، این اجلاس بر اهمیت مشارکت­های فرهنگی و اقتصادی متنوع کشورهای غیرغربی تاکید کرد. این گردهمایی بر حرکت به سوی جهانی چندقطبی‌تر را برجسته تر نموده و هدف جایی است که کشورهای شرقی نقش مهمی در شکل‌دهی به سیاست‌ها و روایت‌های جهانی ایفا می‌کنند و در نتیجه سلطه دیدگاه‌های غربی را کاهش می‌دهند و گفتمان جهانی متعادل‌تر را تشویق می‌کنند.چه بسا پیرو این نشست و نشست­های آتی ، سیاست خارجی کشورهای شرقی را به سوی همگرایی بیشتر شرق محوری، سوق خواد داد.

محور پنجم؛ تاثیرات آن بر جایگاه دلار؛

از برجسته ­ترین پیامدهای نشست کازان تقویت تلاش­های مستمر برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا در تجارت بین المللی بوده است. گفت‌وگوها برآمده از تصمیمات بر تقویت استفاده از ارزهای محلی و توسعه سیستم‌های مالی جایگزین متمرکز بوده است که می‌تواند تسلط جهانی دلار را تضعیف کند. هدف کشورهای بریکس با ترویج همکاری­های مالی و ایجاد مکانیسم­هایی برای دور زدن دلار، حفاظت از اقتصاد خود در برابر نوسانات و تحریم­های مرتبط با دلار است که به طور بالقوه کاهش هژمونی دلار در بازارهای جهانی را تسریع می­ کند.

محور ششم: تأثیرات بر روسیه؛

برای روسیه، میزبانی نشست بریکس در کازان فرصتی برای تقویت نفوذ ژئوپلیتیک خود و نشان دادن نقش خود به عنوان یک بازیگر کلیدی در این اتحاد بود. این اجلاس بستری را برای روسیه فراهم کرد تا روابط اقتصادی خود را با دیگر اعضای بریکس تعمیق بخشد، با تحریم­های غرب مقابله کند و دیدگاه خود را از جهان چند قطبی ارتقا دهد. روسیه با تقویت همکاری در موضوعاتی مانند انرژی، تجارت و فناوری، قصد داشت اقتصاد خود را تقویت کند و رهبری خود را در این گروه تقویت کند و شراکت استراتژیک خود را در مواجهه با مخالفان غربی تقویت کند.

محور هفتم: تأثیرات نشست کازان بر ایران؛

ایران در یک راهبرد بسیار مناسب، نشست کازان را فرصتی استراتژیک برای همسویی با کشورهای همفکری دانست که به دنبال جهان چندقطبی و عاری از جنگ و خشونت هستند. تمرکز اجلاس بر کاهش اتکا به دلار و تقویت همکاری­ های اقتصادی می ­تواند با گشودن راه­های جدید برای تجارت و سرمایه گذاری به نفع ایران باشد. تقویت روابط با کشورهای بریکس ممکن است به ایران کمک کند تا تاثیر تحریم­های غرب را کاهش دهد، مشارکت­های اقتصادی خود را متنوع کند و از جاه طلبی­های منطقه­ ای و بین­ المللی خود حمایت کند.

محور هشتم؛ تاثیرات نشست بر منطقه خاورمیانه

نشست بریکس در کازان پیامدهای مهمی برای خاورمیانه داشت، زیرا تأثیر فزاینده اقتصادهای نوظهور در منطقه را برجسته کرد. با ترویج همکاری­ های اقتصادی و ابتکارات توسعه، این اجلاس به نظر به کشورهای خاورمیانه جایگزین­ هایی برای اتحادهای سنتی غربی ارائه کرد. این تغییر می‌تواند منجر به افزایش سرمایه‌گذاری و پروژه‌های زیربنایی در منطقه شود و رشد اقتصادی و ثبات را تقویت کند. علاوه بر این، تاکید برجام بر چندقطبی بودن و همکاری منطقه‌ای ممکن است کشورهای خاورمیانه را تشویق کند تا سیاست‌های خارجی متعادل‌تری را دنبال کنند و اتکا به قدرت‌های غربی را کاهش دهند.

محور نهم؛ چشم اندازهای آینده برای نفوذ جهانی و تنش و وحدت ژئوپلیتیک ؛

چشم انداز آینده بریکس شامل گسترش نفوذ آن از طریق تقویت مشارکت با سایر سازمان­های منطقه­ ای و افزایش مشارکت آن در انجمن­ های حکمرانی جهانی است. هدف این گروه ایفای نقش فعال­ تر در شکل دادن به سیاست­های اقتصادی بین المللی و رسیدگی به چالش­های جهانی است. تنش­های ژئوپلیتیکی نیز می­تواند بر وحدت و تصمیم گیری در این امر تأثیر بگذارد، زیرا کشورهای عضو دارای منافع سیاسی و اقتصادی متنوعی هستند. با این حال، این گروه بر گفتگو و ایجاد اجماع برای عبور از این چالش ها و حفظ انسجام تاکید دارد. به نظر در کل ابتکارات خاص از نشست کازان شامل ایجاد یک شبکه نوآوری BRICS برای تقویت همکاری های فناورانه و تعهد به افزایش سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر بود. گروه BRICS قصد دارد با ترویج فناوری های سبز، افزایش همکاری در کاهش تغییرات آب و هوا و حمایت از پروژه های توسعه پایدار، به مسائل زیست محیطی و پایداری بپردازد. هدف آنها ایجاد تعادل بین رشد اقتصادی با حفاظت از محیط زیست از طریق تلاش های مشترک و تعهدات مشترک است. در این نشست همچنین بر اهمیت تبادلات فرهنگی برای تقویت روابط بین مردم تاکید شده است که شاید در برخی بحران­های منطقه و ژئوپلیتیک تاثیرگذار باشد.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل