رضا میرزایی کارشناس ارشد روابط بین الملل

بطور معمول و حتی پایدار قدرت مولفه مرکزی سیاست محسوب می شود، اما احتمالا می توان گفت طی دوره های مختلف و بر اساس برایندها در روابط بین الملل مولفه های قدرت آور متفاوت خواهد بود. پروژه نئوم در عین سادگی حَسَب شرایطی خواهد توانست پیچیدگی های قدرت را در روابط بین الملل به نمایش گذارد. پروژه نئوم پروژه ای تقریبا ناشناخته است، و البته هرچند فاصله هدف گذاری تا تحصیل آن قابل توجه خواهد بود، اما پیش بینی می شود این پروژه در آیندهِ نه چندان دور در منطقه خاورمیانه بازتاب جدی داشته باشد. این نکته قابل اشاره است که پروژه نئوم صرفا حاصل فشار ثروت نفتی نیست، و در نهایت بخشی از نیازهای یک حکومت اقتدار گرا در منطقه را برآورده خواهد نمود که می توان این نیازها را ترجمه ای از دموکراسی و رفاه در متن این مدل حکومت ها درخاورمیانه و حواشی آن دانست.

به لحاظ تاریخی کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا همچنان با چالش‌های بلندمدت اجتماعی-اقتصادی و نهادی متعددی از جمله بیکاری بالا (به ویژه بیکاری جوانان)، نرخ مشارکت پایین زنان در سیاست، اجتماع و بازار کار، کیفیت پایین آموزش دولتی و حتی خصوصی، بخش‌های دولتی پرهزینه و ناکارآمد، هزینه‌های نظامی و امنیتی بالا، فساد و ...مواجه هستند که اینها را می توان از جمله چالش های اصلی توسعه اقتصادی در این مناطق دانست.

خاور میانه منطقه‌ای استراتژیک از نظر جغرافیایی و انرژی بوده و بیش از نیمی از منابع نفت زمین در این منطقه قرار دارد، که این ثروت به لحاظی بادآورده و حوادث آور نیز محسوب می شود! اما با اینحال به نظر می رسد سیاستگذاری در کشور عربستان سعودی در حال ترسیم و پیگیری راهی متفاوت ، آینده نگر و مدیریت شده می باشد. از زاویه ای ممکن است در صورت اختلال در شرق دور سطح رقابت ها و سیاست های جدیدی در خاورمیانه تعریف شود و در این اثنا این احتمال بالا است که سطوح سلبی ایجابی بطور مستقیم با سطوح تکنولوژیک مرتبط باشد، بنابراین دوری یا نزدیکی بر تکنولوژی تعیین کننده خواهد بود. اینجا تمرکز بر پروژه نئوم یک برد محاسبه می شود. نئوم  یک شهر برنامه ریزی شده در ساحل دریای سرخ در شمال غربی استان تبوک عربستان سعودی است. واژه نئوم در فناوری اطلاعات سر واژه (مدل عملیاتی جدید سازمانی) می باشد، اما در معنی نئو به معنای جدید و م در معنای آینده (مستقبل) آمده است. (آیندهِ جدید)

پروژه نئوم به همراه پروژه توریستی دریای سرخ ،همچنین پروژه ROSHN در چشم انداز 2030 کشور عربستان سعودی تعریف شده اند(چشم انداز حدود 80 پروژه است).   پیش بینی اینکه این پروژه ها در جهان پیش رو جایگاه قابل توجهی داشته باشد چندان دور نیست. مضافا مهم تر اینکه تمرکز بر این چشم اندازها در صورت تداوم و پایبندی، بخشی از توانایی های یک کشور یا افراد تاثیر گذار در یک کشور در ترسیم و حرکت عملی به سوی آینده ای جدید و منطبق برای یک کشور به حساب می آید.

چشم انداز 2030 که توسط شورای امور اقتصادی و توسعه عربستان به ریاست محمد بن سلمان تدوین شده و در قالب یک چشم انداز تاریخی مطرح می باشد،  اهدافی در زمینه های جامعه ، اقتصاد و مقاصد بلندپروازانه یک کشور را مطرح می سازد، اما مقاصد سیاسی را نیز می تواند در بر داشته باشد، کما اینکه رهایی از اقتصاد نفتی عیان ترین مقصد در این مسیر می باشد.

هدف اجتماعی در عمل رسیدن به سبک زندگی شاد و رضایتبخش در محیطی امن، مطمئن و استاندارد (با تمرکز بر بهداشت و آموزشی در معیار جهانی) می باشد. میزان سرمایه گذاری از زمان راه اندازی برنامه در سال 2017، از هشت تا نه دهم تریلیون ریال سعودی به تقریباً دو برابر تا پایان سال 2020 هدف گذاری و بطور نسبی اعمال شده است. این چشم انداز یک چارچوب استراتژیک برای کاهش وابستگی عربستان سعودی به نفت، تنوع بخشیدن به اقتصاد و توسعه بخش های خدمات عمومی مانند بهداشت، آموزش، زیرساخت ها، تفریح   و گردشگری است. با اینحال به نظر می رسد عربستان سعودی به جهانی شدن نیز اندیشده است و برای آن برنامه دارد، به عنوان نمونه در تغییرات 2020 تا 2030 ،عربستان سعودی به دنبال بهینه سازی موقعیت ژئواستراتژیک خود از جایگاه 49 به 25 در جهان و قرار گرفتن در اولین های هاب منطقه ای است که از مزایای منحصر به فرد خود برای بهبود موقعیت خود در شاخص رقابت پذیری جهانی نیز استفاده خواهد نمود و این پروژه نقش قابل توجهی در این میان دارد. به لحاظ فنی مشارکت در جهانی شدن یک عامل کمک کننده بزرگ برای دستیابی به رشد اقتصادی پایدار در میان کشورهای خاورمیانه خواهد بود، و عربستان سعودی با تعریف این چشم انداز خود را از آن بهره مند خواهد نمود.

در واقع جهانی شدن و استفاده از آن در توسعه اقتصادی هم برای ثبات منطقه و هم برای اقتصاد جهانی اهمیت زیادی دارد، بنابراین عربستان سعودی گام قابل توجهی در راستای ثبات و پیشبرد اقتصاد منطقه ای و جهانی بر خواهد داشت و بالطبع از مزایای آن در توسعه، امنیت و رفاه کشور و مردم خود در آینده بهره مند خواهد بود. عربستان سعودی با موفقیت در این پروژه به جایگاه جدیدی در روابط بین الملل خواهد رسید.

در نگاهی کنجکاوانه شهر جالبِ آینده (دِ لاین)  ، یک شهر خطیِ هوشمند پیشنهادی در عربستان سعودی در نئوم است که در حال ساخت است و به گونه‌ای طراحی شده است که هیچ خودرو، خیابان یا انتشار کربن نداشته باشد.

هدف در این شهرِ با پهنای دویست متر این است که نه میلیون ساکن را در فضایی به وسعت سی و چهار کیلومتر مربع در خود جای دهد که فاصله بسیار زیادی با شهرهای دیگر با ظرفیت مشابه دارد. شهر آینده در نئوم شهری با طبیعت در طراحی عمودی است، که الگوهای شهری مسطح و افقی سنتی را به چالش خواهد کشید. این شهر هیچ مدل مشابهی در جهان ندارد و در صدد انطباق با معادلات جدید در فناوری، هوش مصنوعی، تغییرات اقلیمی، محیط زیست ، روش های اقتصادی و بطور کلی نیازمندی های دنیای آتی جدید خواهد بود. این مدل نیازمندی های جدید تکنولوژیک را نیز تحریک خواهد نمود که بستری چالش آور و محرک بر فعالیت شرکت های علمی، دانش بنیان و نوآور  محسوب می شود.

از جمله پیشرفت‌های پیش بینی شده دیگر در این شهر  راه‌آهن پرسرعت با ترانزیت بیست دقیقه‌ای در طول شهری یکصد و هفتاد کیلومتری است. ساکنان همچنین با پنج دقیقه پیاده روی به امکانات موجود در شهر دسترسی خواهند داشت.

این پروژه سه بعد حرکت (بالا، پایین یا عرض) را در مفهومی به نام شهرسازی با جاذبه صفر ارائه میدهد!. این شهر همچنین دارای نمای آینه ایی بیرونی خواهد بود...

هزینه بنای شهر آینده، ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد شده که بخش قابل توجهی از پروژه ۵۰۰ میلیارد دلاری نئوم در عربستان محسوب می شود. در صورت پیشرفت،  این پروژه یک تغییر بزرگ و شگرف در سطح منطقه و حتی جهان خواهد بود.

تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل